بررسی مهجورشدگی واژگان عربی در مطبوعات زبان فارسی در سدۀ اخیر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشگاه اصفهان

2 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه اصفهان

چکیده

مهجورشدگی یکی از مباحث مربوط به بسامد واژگان است. بحث پیرامون بسامد یک واژه یعنی بحث پیرامون یک طیف، طیفی که یک سوی آن بسامد صفر و سوی دیگر آن بسامد بی­نهایت است. مقالۀ حاضر به بررسی مهجورشدگیِ واژگان قرضیِ زبان عربی در مطبوعات زبان فارسی می­پردازد. برای این منظور روزنـامۀ اطلاعاتِ سال­های 1310 و 1311 هجری­شمسی انتخاب شده و برخی از واژگان زبان عربی که به زبان فارسی راه یافته و کاربرد وسیعی در مطبوعات آن زمان داشته، گلچین شده­است. نحوۀ گردآوری این واژه­ها بدین صورت بوده است که طی چنـد ماه، غـالب صفحات روزنامۀ اطلاعات سال­های مذکور بررسی شده و واژگان مهجور همراه با جملات آنها استخراج شدند. پس از گردآوری وازگان مهجور و حصول اطمینان از مهجور بودن آنها، این واژگان بـه همراه معادل­های فارسی­شان دسته­بندی شدند. علّت اصلیِ مهجور شدن این واژه­ها، معادل­سازی یا واژه­گزینی و گرایش به جایگزینیِ واژه­های بیگانه با واژه­های فارسی (پارسی­گرایی) است. نگرش منفی به عربی و عربی­مآبی و در مقابل نگرش مثبت به فارسی و پاکسازی زبان فارسی از دلایل مهمّ واژه­گزینی فارسی است که در این امر فرهنگستانِ زبان و ادب فارسی نقش بسزایی داشته­است. علاوه بر این ثقیل بودن واژه­های عـربی و سره­گرایی و وطن­پـرستی نیـز بـاعث واژه­گزینی شده­است. علاوه بر واژه­گزینی، دلایل دیگری برای مهجورشدگی واژگان عربی وجود دارند که عبارتند از: تحوّلات اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، تابوها و حُسن تعبیر. در این مقاله، تنها به واژه­گزینی که علّت اصلیِ مهجورشدگی است می­پردازیم. 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آرلاتو، آنتونی (1373). درآمدی بر زبانشناسی تاریخی. مترجم: یحیی مدرسی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
جم، بشیر (1382). بررسی عوامل درون­زبانی مهجورشدگی واژه­ها در مطبوعات. مجلۀ زبانشناسی، سال 18، شمارة 2، 79-93.
داوری اردکانی، نگار (1387). سره­گرایی زبانی. تهران: انتشارات هرمس.
رضایی، والی (1384). زبان معیار چیست و چه ویژگی­هایی دارد؟. نامۀ فرهنگستان، شمارۀ6/3، 20-35.
نحوی، سید محمد (1368). فرهنگ وام­واژه­های عربی. تهران: انتشارات اسلامی.
Arlotto, A. (1922). Introduction to Historical Linguistics. Boston: Houghton Mifflin.
Haugen, E. (1950). The Analysis of Linguistic Borrowing. Language, 26, 210-231. Reprinted in: R. Lass (Ed.), Approaches to English Historical Linguistics (pp.58-82). New York: Holt, Rinehart, and Winston, 1969.
Thomas, G. (1991). Linguistic purism. NewYork: Longman.
Tollefeson, J. W. (1991). Planning Language, Planning Inequality. London: Longman.
Trask, R. L. (1996). Historical Linguistics. Great Britain: By Arnold, a member of the Hodder Headline.
Weinreich. U. (1963). Language in Contact. The Hague: Mouton.