محمول در زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

اصطلاح predicate در پیشینۀ پژوهش­های زبانی برای دو مفهوم استفاده شده است. یکی در دستور سنّتی (تقسیم‌بندی جمله به دو بخشِ نهاد و گزاره) و دیگری در بحث روابط محمول - موضوع. زبان‌شناسان اخیر برای پرهیز از خلط این دو مبحث، دو اصطلاح predicate و predicator را به­ترتیب برای کاربرد اوّل و دوم درنظر گرفته‌اند. در زبان فارسی دو اصطلاح گزاره و محمول، میان این دو کاربرد تمایز شفّافی ایجاد کرده است. پژوهش حاضر انواع محمول را در زبان فارسی برمبنای رویکرد نقش و ارجاع بررسی کرده است تا تفاوت‌ها و شباهت‌های میان محمول‌های زبان فارسی را بررسی کند. بررسی ساختار لایه‌ای بندها و گروه‌ها نشان داد که محمول اسمی بیشترین نزدیکی و محمول حرف‌ اضافه‌ای، کمترین شباهت را با محمول فعلی دارد؛ همچنین داده‌های بررسی­شدة نوشتار پیش رو نشان داد که محمول صفتی می‌تواند توصیف­گرهای متنوّعی داشته باشد که به­لحاظ نوعی ازهم متفاوت هستند؛ بنابراین برخلاف رویکرد دستور نقش و ارجاع که به گروه صفتی قائل نیست، گریزی نخواهد بود جز آنکه گروهی باعنوان گروه صفتی معرّفی شود و توصیف­گرهای صفتی در ساختار لایه‌ای، در جایگاه‌های متفاوت جایابی شوند.
 

کلیدواژه‌ها


پیمان، شهرام؛ والی رضایی و محمد عموزاده (1394). جایگاه گروه صفتی زبان فارسی در دستور نقش و ارجاع. پژوهش‌های زبانی، 6 (2)،41-60.
رضایی، والی؛ ذلیخا عظیم‌دخت (1396). بررسی محمول‌های مکانی در زبان فارسی براساس دستور نقش و ارجاع.زبان‌پژوهی، 9 (22)، 107-125.
طبیب‌زاده، امید (1388). ظرفیت صفت در فارسی. ویژه­نامة نامة فرهنگستان (دستور)، (5)، 3-26.
---------- (1393). دستور زبان فارسی براساس نظریۀ گروه‌های خودگردان در دستور وابستگی. تهران: مرکز.
میرزائی، آزاده (1393). بررسی و مقایسۀ اسم گزاره‌ای در گروه اسمی و فعل در جمله براساس رویکرد نقش و ارجاع. در: محمد دبیرمقدم، مجموعه مقالات نهمین همایش زبان‌شناسی ایران، 1247-1262، تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی.
---------- (1398 الف). عمل­گر سوگیری در زبان فارسی. واژه واژه زندگی (جشن‌نامۀ دکتر ویدا شقاقی)، نشر نویسه پارسی.
---------- (1398 ب). محمول صفتی در زبان فارسی، زبان‌شناخت، زیرچاپ.
References
Dryer, M., S. (2007). Word Order, in Timothy Shopen (Ed.) language typology and syntactic description, (vol. I), 61-131, Cambridge University Press.
Eisenberg, P. (1976). Oberflächenstruktur und logische Struktur: Untersuchungen zur Syntax und Semantik des deutschen Prädikatadjektivs. Linguistische Arbeiten, 36, Tübingen.
Götze, L. (1979). Valenzstrukturen deutscher Verben und Adjektive. Heutiges Deutsch: Linguistische und didaktische Beitraege für den deutschen Sprachunterricht, Reihe III München.
Jackendoff, R. S. (1990). Semantic structures. Cambridge, MA: MIT Press.
Matasović, R. (2000). The Adjective and Possessive Phrases in Croatian. Suvremena lingvistika 49/50 2000 (2002), 99-110.
------------------- (2001). Adjective phrases. http://www.linguistics.buffalo.edu/research/rrg. html.
Mirzaei, A. & A. Moloodi (2016). Persian proposition Bank. In Proceedings of the 10th International Language Resources and Evaluation. Portorož (Slovenia). May, 3828-3835.
Palmer, F. R. (2007). Mood and modality. Cambridge University Press.
Rijkhoff, J. (2002). The noun phrase: a typological study of its form and structure. Oxford: Oxford University Press.
Schreiber, H. (1991). Deutsche Adjektive. Wortfelder für den Sprachunterricht, Berlin.
Tallerman, M. (2011). Understanding syntax. Hodder Education.
Tesniere, L. (1980). Grundzüge der strukturalen Syntax, Hg. Und üs. Von Ulrig Engel, Stuttgart.
Van Valin, R. D. Jr. (2005). Exploring the Syntax–Semantics Interface. Cambridge University Press.
Vendler, Z. (1957). Verbs and Times. the Philosophical Review, 66 (2), 143-160.