محدودیت‌های همنشینی همخوان‌ها در مرز اشتقاق در زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات و علوم‌انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استاد گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر، بررسی محدودیت‌های واجی حاکم بر همنشینی همخوان‌ها در مرز اشتقاق ِواژه‌های زبان فارسی است. این پژوهش نشان می‌دهد تا چه اندازه جایگاه تولید، شیوه تولید و مشخصه واک می‌تواند در همنشینی همخوان‌ها مؤثر باشد. در این پژوهش، 1362 واژه مشتق دارای توالی همخوانی از فرهنگ مشیری (1388) استخراج و بررسی شده است. بسامد توالی‌ها در پیکره موردِ‌ مطالعه و بسامد هریک از همخوان‌ها در توالی، در هریک از جایگاه‌ها ارائه شده است. نتایج این بررسی نشان می‌دهد که همخوان‌ها با تفاوت‌های بسامدی چشمگیری در توالی همخوانی ظاهر می‌شوند. توالی‌های سایشی-غیرسایشی دارای بیشترین بسامد و توالی‌های دوخیشومی دارای کمترین بسامد هستند. مقایسه فراوانی همخوان‌ها به‌عنوان عضو اوّل و دوم توالی نشان می‌دهد که تمامی 23 همخوان زبان فارسی در جایگاه اوّل توالی در مرز اشتقاق حضور دارند؛ ولی تنها 12 همخوان در جایگاه دوم می‌توانند حضور داشته باشند. از میان 198 نوع توالی، 54 درصد از توالی‌ها به‌لحاظ مشخصۀ واک همسان هستند؛ درحالی‌که 46 درصد توالی‌ها از این نظر ناهمسان هستند. بنابراین، گرایش به‌سمت همسانی در این مشخصه، با اختلاف اندکی بیشتر از ناهمسانی است. وضعیت واک‌داری باتوجّه‌به جایگاه اوّل و دوم توالی تغییر درخور توجهی نشان نمی‌دهد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Consonant Adjacency Restrictions at the Derivation Boundary in Farsi

نویسندگان [English]

  • Zahra Esmailimatin 1
  • Aliye Kord Zaferanlu Kambuziya 2
  • Arsalan Golfam 2
  • Mohammad Dabir Moghaddam 3
1 Ph.D. Student of Linguistics, Department of Linguistics, Faculty of Literature and Humanity Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor, Department of Linguistics, Faculty of Literature and Humanity Sciences, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran.
3 Professor, Department of Linguistics, Faculty of Literature and Foreign Languages, Allame Tabatabai University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The purpose of the present research is to study consonant adjacency restrictions at the derivation boundary in Persian words. This research shows that to what extent consonant adjacency can be affected by place of articulation, manner of articulation and voice feature. In this research 1362 derivative words with consonant sequence are extracted from Moshiri dictionary (1388). The frequency of sequences and the frequency of each consonant in each of the places in sequence is presented. The results show that consonants are appeared in consonant sequences with a significant difference in frequency. Fricative- nonfricative sequences have the most frequency and nasal-nasal sequences have the least frequency. Comparing the frequency of consonants in first and second placement in sequence shows that all 23 consonants in Persian can appear at the first place in sequence in derivation boundary but only 12 consonants can appear at the second placement. Of the 198 types of sequences, 54% are the same in the respect of voice feature, while 46% are different in that respect. So the tendency towards voice homogeneity feature is slightly greater than heterogeneity in voice. Voicing status does not show a significant change according to the first and second placement of the sequence.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Persian language
  • phonological constraints
  • derivation boundary
  • consonant sequence
  • homogeneity in voice feature

مراجع

آریایی، پگاه؛ کُرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه؛ گلفام، ارسلان؛ آقاگل‌زاده، فردوس (1398). مقایسه همخوان‌های سایشی و انسدادی در خوشه با توالی آنها در مرز ترکیب براساس محل تولید و اندام‌های تولید فعال. نشریه پژوهش‌های زبان‌شناسی، 11 (2)، 139-158.
ثمره، یدالله (1378). آواشناسی زبان فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
رحیمی، افشین؛ اسلامی، محرم؛ وزیرنژاد، بهرام (1394). توزیع رسایی در خوشه دو همخوانی مرز هجا در زبان فارسی. فصلنامه علمی-پژوهشی زبان‌پژوهی دانشگاه الزهرا، 7 (17)، 7-27.
شاهوردی شهرکی، فاطمه (1391). بررسی واج‌آرایی واژه‌های مشتق و مرکب زبان فارسی. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
مشیری، مهشید (1388). فرهنگ زبان فارسی. تهران: سروش.
منصوری، مهرزاد (1396). بررسی خوشه‌های همخوانی در کلمات تک‌هجایی زبان فارسی با توجه به بسامد، همسانی واکی و هم‌آیی با هسته هجا. نشریه پژوهش‌های زبان‌شناسی، 9 (2)، 43-58.
نویدی‌باغی، سکینه (1392). بررسی واج‌آرایی واژگان بسیط چندهجایی در زبان فارسی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار