بررسی برخی از فرایندهای واجی در گویش بروجردی در مقایسه با فارسی معیار با تلفیقی از رویکرد واج‏شناسی زایشی و نظریه بهینگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان‏شناسی و زبان خارجه، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان‏شناسی، دانشگاه پیام نور، مرکز تحصیلات تکمیلی، تهران، ایران

چکیده

هدف از پژوهش‏ حاضر بررسی ‏برخی از مهم‏ترین فرایندهای واجی موجود در گویش بروجردی ‏است. این گویش یکی‏ از گویش‏های ‏لری ‏است ‏که ‏به‏همراه‏ زبان ‏فارسی،‏ به ‏شاخه جنوبی ‏زبان‏های ‏ایرانی‏ غربی تعلّق‏ دارند. داده‏های مورد استفاده در پژوهش از میان واژه‏ها و عبارات گفتگوهای محاوره‏ای گردآوری‏شده از تعداد هجده گویشور این گویش استخراج شده است. پژوهش حاضر با روش توصیفی – تحلیلی و در چارچوب واج‏شناسی زایشی و نظریة بهینگی، به توصیف و تبیین برخی از فرایندهای واجی در گویش بروجردی می‏پردازد. در این مقاله به فرایندهایی چون همگونی، ناهمگونی، تضعیف و حذف اشاره شده است. بررسی­های انجام­گرفته نشان داد که برخلاف فرایند تقویت، موارد بسیاری از فرایندهای همگونی، تضعیف و کشش جبرانی در این گویش دیده می‏شود که این امر، بیان­گر آن است که گویشوران لری بروجردی، نسبت به گویشوران زبان فارسی معیار، تمایل بیشتری به استفاده از اصل کم‏کوشی دارند. در بررسی این گویش از چارچوب نظریة بهینگی مشخّص شد که در واژه‏های بررسی‏شدة لری‏ بروجردی، محدویت‏های حذف‏ همخوان پایانی (NO CODA)، اصل مرز اجباری (OCP)، محدودیت مجاورت همخوان انسدادی دندانی و همخوان سایشی
(FRIC DENT STOP) و کم‏کوشی (LAZY) رعایت شده که در گونه فارسی معیار این محدودیت‏ها نقض شده‏اند.
 
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اسفندیاری، احمد (١٣۸۰). گویش بروجردی. تهران: نشر میعاد.
بارانی، احمد (۱٣٩۱). گویش لری از واج تا جمله. تهران: ترفند.
بی‏جن‏خان، محمود (١٣٩٤). واج‏شناسی؛ نظریه بهینگی. تهران: سمت.
پیریایی، شیوا (۱٣٨٩). بررسی واج‏شناسی گویش بروجردی در چارچوب نظریه بهینگی. پایان‏نامة کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس تهران.
ثمره، یدالله (۱٣٧٨). آواشناسی زبان فارسی. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
جم، بشیر (۱٣٨٨). نظریة بهینگی و کاربرد آن در تبیین فرایندهای واجی زبان فارسی. رسالة دکتری زبان‏شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
------- و احمد ذلقی(۱٣٩٢). بررسی تبدیل واکة /u/ به [i] در گویش لری سیلاخوری در چارچوب نظریة بهینگی. پژوهش‌های زبانی (دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران)، 4 (٢)، ٢۱-٤۰.
دبیرمقدم، محمد (۱٣٩٥). زبان‏شناسی نظری. تهران: سمت
----------- (۱٣٩٣). رده‏شناسی زبان‏های ایرانی. تهران: سمت.
رضایی، والی و مریم امانی بابادی (۱٣٩٢). نمود دستوری در گویش لری بختیاری. ۱ (٣)، ۱٣٩-۱٥٧.
سجادی، سید مهدی و عالیه کرد ‏زعفرانلو کامبوزیا (۱٣٩٣). فرایندهای واجی همخوانی در واژه‌های مشترک بین زبان فارسی و زبان هورامی (گویش هورامان تخت). فصلنامة مطالعات زبان­ها و گویش‌های غرب ایران، 1 (4)، ٧٣-۱۰۰.
علی‏نژاد، بتول (۱٣٩٥). مبانی واج‏شناسی. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
کرد‏ زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (١٣۸٥). واج‏شناسی؛ رویکردهای قاعده بنیاد. تهران: سمت.
------------------؛ اردشیر ملکی مقدم و آرزو سلیمانی (1391).مقایسه فرایندهای واجی همخوان‏های گویش لری بالاگریوه با فارسی معیار. جستارهای زبانی، 4 (۱٣)، ۱٥۱-۱٧٩.
کلباسی، ایران (۱٣٨٨). فرهنگ توصیفی گونه ‏های زبانی ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
محمدابراهیمی، زینب و پروین م. عبدی (۱٣٩۱).توصیف گروه‏های اسمی در گویش لری خرم‏ آبادی. پژوهش‏های زبان‏شناسی، 4 (6)، 81-96.
Berntal, F. E & N. Bankson (2004). Articulation and Phonology disorders. Boston: Ally and Bacon.
Burquest, D. A. (2001). Phonological Analysis (A functional approach). USA: SIL International.
Gussenhoven, C. & Jacobs, H. (2017).Understanding Phonology. London: Routledge.
Kager, R. (1999). Optimality theory. Cambridge: Cambridge University Press.
Kenstowicz, M. (1994). Phonology in Generative Grammar. UK: Blackwell Publishing.
Kirchner, R. (1998). An Effort-Based Approach to Consonant Lenition. Los Angeles: University of California.
McCarthy, J. (2002). A thematic Guide to Optimality Theory. Cambridge: Cambridge University.
Odden, D. (2013). Introducing Phonology: Cambridge University Press.
Prince, A. & Smolensky, P. (1993). Optimal Theory: Constraint Interaction in Generative Grammar. New York: MIT Press.