دیرکرد قله در واج شناسی آهنگ فارسی: رویدادی واجی یا آوایی؟

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه زبان انگلیسی و زبان‌شناسی دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

چکیده

دربارة ساخت نواختی تکیه زیروبمی در زبان فارسی دو دیدگاه واجی متفاوت وجود دارد. یکی از دیدگاه­ها فرض می­کند که دیرکرد قله در واج­شناسی آهنگ فارسی فاقد نقش واجی و تمایزدهنده است؛ از این رو، وقوع زودهنگام یا دیرهنگامِ قله در تکیة زیروبمیِ خیزانِ فارسی باعث تفاوت­های معنایی نمی­شود. برمبنای این دیدگاه، تکیة زیروبمی فارسی یا به­ صورت L+H* یا L*+H بازنویسی می­شود. درمقابل این دیدگاه، دیدگاه دیگری نیز وجود دارد که فرض می­کند هر دو تکیة زیروبمیِ L+H* و L*+H در دستور واجی آهنگ فارسی وجود دارند ولی حوزه عملکرد آن­ها در ساخت سلسله­مراتبیِ گفتار با یکدیگر متفاوت است: L+H* مربوط به سطح کلمة واجی و L*+H مربوط به سطح گروه واژه­بست است. در پژوهش حاضر رفتار آوایی نواخت­ها در تکیة زیروبمیِ کلمات با تکیة غیر آغازی در بافت­های نوایی مختلف بررسی شد. شواهد آوایی به­دست­آمده نشان داد که در زبان فارسی تنها یک نوع تکیة زیروبمیِ دونواختی به­صورت L*+H وجود دارد که زمان­بندی وقوع قلة این تکیه زیروبمی، بسته به بافت نوایی ساخت زنجیره­ای گفتار (مانند جایگاه تکیه در سطح کلمه) و ساخت هجایی و زنجیره­ایِ هجای تکیه­بر متفاوت است. به این ترتیب می­توان چنین گفت که دیرکرد قله در واج­شناسی آهنگ فارسی رویداد آواییِ پیوسته و غیر مقوله­ای است که میزان آن به­صورت پیوستاری از درجات مختلف از عدم دیرکرد تا دیرکرد زیاد بسته به عوامل نوایی مختلف متفاوت است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Peak Delay in Persian Intonational Phonology: Phonetic or Phonological?

نویسنده [English]

  • Vahid Sadeghi
Department of English language and linguistics, Imam Khomeini International University
چکیده [English]

There are two competing views with respect to the tonal structure of Persian pitch accents. According to the first view, peak delay in Persian intonational grammar serves no phonological or contrastive function. This view assumes that the earlier or later peak alignment in Persian does not lead to contrasts in intonational meanings. As such, pitch accents in Persian are phonologically characterized as either L+H* or L*+H. According to the second view, it is assumed that both L+H* and L*+H exist in Persian intonational phonology, but they act at different layers of Persian prosodic structure: L+H* operates at the level of phonological word, while L*+H functions at the level of enclitic group. The present study addressed the phonetic behavior of Persian pitch accents in different prosodic contexts. The phonetic evidence found in this research shows that the tonal structure of Persian includes only one pitch accent, namely L*+H, whose peak (H tone) is realized with magnitude degrees of late alignment from no delay to long delay according to peak alignment continuum.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • pitch accent
  • non-initial stress
  • peak delay
  • phonologicalization
  • tonal structure

مراجع

اسلامی، محرم (1384). واج­شناسی: تحلیل نظام آهنگ زبان فارسی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعة علوم انسانی.
بی­جن­خان، محمود (1392). نظام آوایی زبان فارسی. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعة علوم انسانی.
------------ و وحیده ابوالحسنی­زاده (1390). دیرکرد قله هجا در ساخت نوایی واژه­بست­های زبان فارسی، زبان­پژوهی (علوم انسانی)، 3 (5) 51-69.
صادقی، وحید (1397). ساخت نوایی زبان فارسی، تکیة واژگانی و آهنگ. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه­ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
Abolhasanizadeh, V., C. Gussenhoven & M. Bijankhan (2010). The Position of clitics in Persian intonational structure. Proceedings of the speech prosody 2010 conference, Chicago.
Arvaniti, A. (2009). Intonational Primitives. In: M. van Oostendorp, C. Ewen, B. Hume & K. Rice (Eds.), Companion to Phonology II,(pp. 757-783). Blackwell Publishing, West Sussex. United Kingdom.
--------------- D. R. Ladd & I. Mennen (1998). Stability of Tonal Alignment: the Case of Greek Prenuclear Accents. Journal of Phonetics, 26 (1), 3-25.
----------------------------------------------- (2006). Tonal Association and Tonal Alignment: Evidence from Greek Polar Questions and Contrastive Statements. Language and Speech, 49 (4), 421-450.
Atterer, M. & D. R. Ladd (2004). On the Phonetics and Phonology of “Segmental Anchoring” of F0: Evidence from German. Journal of Phonetics, 32, 177-197.
Boersma, P. & D. Weenink (2018). Praat: Doing Phonetics by Computer. (Version 6.0.43). http://www.praat.org/. [Computer program].
Dilley, L., D. R. Ladd & A. Scheppman (2005). Alignment of L and H in bitonal Pitch Accents: Testing Two Hypotheses. Journal of Phonetics, 33 (1),115-119.
Frota, S. (2014). The Intonational Phonology of European Portuguese. In: S. A. Jun (Ed.), Prosodic Typology II: The Phonology of Intonation and Phrasing,(pp. 6-42). Oxford: Oxford University Press.  
Ishihara, I. & C. Féry (2006). Phonetic Correlates of Second Occurrence Focus. Proceedings of the 36th North-Eastern Linguistics Society, (pp. 371-384). GLSA, Univeristy of Massachauset, Amherst.
Kohler, K. J. (2004). Categorical Speech Perception Revisited. Proceedings of the Conference from Sound to Sense: 50+ Years of Discoveries in Speech Communication, (pp. 1-6).MIT, Cambridge, USA.
Ladd, D. R. (2006). Segmental anchoring of pitch movements: Autosegmental association or gestural coordination?. Rivista di Linguistica,18.1, 19-38.
-------------- (2008). Intonational Phonology, 2nd ed.,Cambridge: Cambridge University Press.
--------------, I. Mennen & A. Schepman (2000). Phonological Conditioning of Peak Alignment of Rising Pitch Accents in Dutch. Journal of the Acoustical Society of America, 107, 2685-2696.
Mahjani, B. (2003). An Instrumental Study of Prosodic Features and Intonation in Modern Farsi (Persian). MS Thesis, Retrieved from: http://www.ling.ed.ac.uk/teaching/ postgrad/mscslp/archive/dissertations/2002-3/behzad_mahjani.pdf.
Pierrehumbert, J. (1980). The Phonetics and Phonology of English intonation. Ph.D. dissertation, Massachusetts Institute of Technology.
---------------------- & Sh. Steele (1989). Categories of Tonal Alignment in English. Phonetica, 46 (4), 181-196.
Prieto, P. (2005). Stability Effects in Tonal Clash Contexts in Catalan. Journal of Phonetics, 33 (2), 215-242.
------------- & F. Torreira (2007). The Segmental Anchoring Hypothesis Revisited: Syllable Duration and Speech Rate Effects on Peak Timing in Spanish. Journal of Phonetics, 35 (4), 473-500.
Sadat-Tehrani, N. (2007). The Intonational Grammar of Persian. Ph.D. thesis in Linguistics. University of Manitoba.
----------------------  (2009). The alignment of L + H* pitch accents in Persian Intonation. Journal of the International Phonetic Association, 39 (2), 205-230.
Sadeghi, V. (2017). The Timing of Pre-Nuclear Pitch Accents in Persian. Journal of the International Phonetic Association,(pp. 1-25). DOI: 10.1017/S0025100317000421.
Schepman, A., R. Lickley & D. R. Ladd (2006). Effects of vowel length and “right context” on the alignment of Dutch nuclear accents. Journal of Phonetics, 34 (1), 1-28.
Silverman, K. & J. Pierrehumbert (1990). The Timing of Prenuclear High Accents in English. In: J. Kingston & M. E. Beckman (Eds.), Papers in laboratory phonology I. Between the grammar and physics of speech, (pp. 72–106). Cambridge: Cambridge University Press.
Vanrell, M., A. Stella, B. Gili Fivela & P. Prieto (2013). Prosodic Manifestations of the Effort Code in Catalan, Italian and Spanish Contrastive focus. Journal of the International Phonetic Association, 43 (2), 195-220.
Xu, Y. (1998). Consistency of Tone-Syllable Alignment Across Different Syllable Structures and Speaking rates. Phonetica, 55 (4), 179-203.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار