بررسی نقش‌نماهای کلامی فارسی در مکالمات گویشوران یک‌زبانة ترکی آذربایجانی و دوزبانة ترکی-فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان‌شناسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه پیام‌نور

2 کارشناس‌ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه پیام‌نور

3 استادیار گروه زبان و ادبیات، دانشگاه فرهنگیان.

چکیده

هدف پژوهش حاضر مطالعۀ نقش‌نماهای کلامی فارسی در گفتار گویشوران یک­زبانة ترکی آذربایجانی و دوزبانة ترکی-فارسی است. نوشتار پیش رو براساس ضبط هجده ساعت از مکالما̗ت ترک­­زبان تک­زبانه و دوزبانة شهرستان اردبیل و حومه صورت گرفته است. بررسی داده‌ها نشان داد که پنج نقش­‌نمای کلامی به­هرحال، درحالی‌که، به‌خاطر، درواقع و بعد با بسامد کمابیش کم، فقط در گفتار دوزبانه­های ترکی آذربایجانی-فارسی یافت می‌شود درصورتی­که بقیة نقش­­نماها (چون، ولی، خلاصه، یعنی، البتّه، مثلاً، امّا، کلاً، اصلاً، والله، دقیقاً، واقعاً، ولی، بالاخره و خب) را تمامی گویشوران ترکی آذربایجانی (یک‌زبانه‌ها و دو‌زبانه‌ها) و با بسامد بالا استفاده می­کنند. چندنقشی‌بودن، نبود معادل در زبان ترکی آذربایجانی، ساده­بودن نقش‌نماهای کلامی فارسی نسبت به معادل ترکی آذربایجانی آن­ها و برجستگی نقش­‌نماها، ازجمله دلایل کاربرد این عناصر زبانی در مکالمات گویشوران ترکی آذربایجانی است. با تحلیل داده­ها براساس معیارهای زبانی و غیر زبانی در تمایز رمزگردانی از قرض­‌گیری، مشخّص شد که بیشتر نقش­نماهای کلامی زبان فارسی به‌صورت وام‌واژه در زبان ترکی ­‌آذربایجانی، نقش‌آفرینی می‌کنند و تعدادی از آن­ها نیز طی فرایند رمزگردانی زبانی، در گفتار دوزبانه­ها ظاهر می‌شوند. یافته­ های پژوهش در انطباق با دیدگاه مایرز اسکاتن (1993 و 2006) است که پیوستار رمزگردانی-قرض­‌گیری را سازوکاری برای تکمیل و تثبیت راه‌یابی عناصر از زبانی به زبان دیگر، مطرح کرده است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی گیوی، حسن (1383). دستور تطبیقی زبان ترکی و فارسی. تهران: قطره.
بهبهانی­زاده، هدیل (1389). بررسی برخی از نقش‌نماهای کلامی در قرآن مجید. پایان‌نامة کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی. دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
ذوقدار مقدم، رضا (1381). نقش‌نماهای گفتمان و کارکرد آن­ها در زبان فارسی معاصر. پایان‌نامة دکتری ادبیات فارسی. دانشگاه اصفهان.
غیاثیان، مریم‌سادات و حکیمه رضایی (1393 الف). بررسی نقش‌نماهای کلامی فارسی در مکالمات دوزبانه‌های ارمنی-فارسی. زبان­شناخت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 5 (1)، 125-147.
------------------------ (1393 ب). بررسی پدیدة رمزگردانی با نگاهی به گفتار دوزبانه‌های ارمنی-فارسی تهران. زبان و زبان‌شناسی، 10(20)، 103-120.
فرزانه، محمدعلی (1357). مبانی دستور زبان آذربایجانی. تهران: فرزانه.
محمودی، بتول (1384). تغییرات تلفظی واژگان فارسی هنگام استفاده در گفتار رسمی زبان نوشتاری ترک­زبانان تبریز. زبان و زبان­­­شناسی، 1 (2)، 1-19.
مدرسی، یحیی (1387). جامعه­شناسی زبان.تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
References
Aron̓, J. E. (2004). So Respetamos un Tradition del uno al otro.so and entonces in New Mexican Bilingual Discourse. Spanish in Context, 1 (2), 161-179.
Appel, R. (1987). Kodewisseling: Wel of Geen Beperkingen. Interdisciplinair Tijdschrifr voor Taa/-ell TeksllI'el emc hap, 7 (3), 191-199.
Blakemore, D. (1987). Semantic Constraints on Relevance. Oxford: Blackwell.
------------------- (2002). Relevance and Linguistic Meaning:the Semantics and Pragmatics of Discourse Markers. (Cambridge Studies in Linguistics 99). Cambridge: Cambridge University Press.
Blom, J. P. & J. J. Gumperz (1972). Social Meaning in Linguistic Structure: Code ‑Switching Norway. In: L. Wei (Ed.), The bilingualism reader, (pp. 111-136). London: Routledge.
Chan, H. Y. (2004). English-Cantones Code Mixing Among Secondary School Students in Hong Kong (Unpublished master's thesis). Hong Kong: University of Hong Kong.
Comrie, B. (1981). The Languages of the Soviet Union. Cambridge: Cambridge UniversityPress.
DeRooij, V. A. (2000). French Discourse Markers in Shaba Swahili Conversations. International Journal of Bilingualism, 4 (4), 447-469.
Fraser, B. (1999). what are Discourse Markers?. Journal of Pragmatics, 31, 931-952.
Goss, E. L. & J. C. Salmons (2000). The Evolution of a Bilingual Discourse Marking Systemmodel Particles and English Markers in German-American Dialects. International Journal of Bilingualism, 4 (4), 469-484.
Hlavac, J. (2006). Bilingual Discourse Markers: Evidence from Croatian-English code-Switching. Journal of Pragmatics, 38 (11), 1870-1900.
Labov, W. & D. Fanshel (1977). Therapeutic Discourse. New York: Academic Press.
Levinson, S. (1983). Pragmatics.Cambridge: Cambridge University Press.
Maschler, Y. (2011). Metalanguage in Interaction: Hebrew Discourse Markers. Journal of pragmatics, l43 (4), 1154-1156.
Myers-scotton.C. (1993). Duellinglanguages: Grammatical structure in Codeswitching. Oxford: Clarendon press.
-------------------- (2002). Contact Linguistics. Oxford: OxfordUniversity Press.
-------------------- (2006). Multiple Voices: An Introduction to Bilingualism. Oxford: Blackwell.
Pfaf, C. (1979). Constraints on Language Mixing: Intrasentential Constraints on Language Code‑Switching and Borrowingin Spanish/English. Language, 55 (2), 291-318.
Poplack, S. (1980). Sometimes I’ll Start A Sentence in English Ytermino en Español: Toward a Typology of Code-Switching 1. Linguistics, 18 (7-8), 581-618.
Poplack, S. & M. Meechan, (1995). Patterns of Language Mixture: Nominal Structure in Wolof–French and Fongbe–French Bilingual Discourse. In: L. Milroy & P. Muyesken (Eds.), One Speaker Two Languages: Cross Disciplinary Perspective on Code-Switching,(pp. 199-232). Cambridge: Cambridge UniversityPress.
Schiffrin, D. (1987). Discourse Markers.Cambridge.UK: Cambridge University Press.
Sridhar, S. K. (1980). The Syntax and Psycholinguistics of Bilingual Code-Mixing.Canadian Journal of Psychology, 34 (4), 407-416.
Thomason, S. & T. Kaufman (1988). Language Contact, Creolization, and Genetic Linguistics. Berkeley: University of California Press.
Treffers Daller, J. (1994). Mixing two Languages, French-Dutch Contact in a Comparative Perspective. Berlin: Mouton de Gruytor.
Van Dulm, O. (2007). The Grammer of English Africans Codeswitching. A feature checking account utrecht: LOT.
Zwicky, A. M. (1985).Clitics and Particles. Language, 61 (2), 283-305