استعارۀ زمان به‌مثابۀ حرکت در مکان در اشعار سهراب سپهری براساس نظریۀ معاصر استعاره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات انگلیسی، واحد فیروزآباد، دانشگاه آزاد اسلامی، فیروزآباد، ایران

2 گروه آموزش زبان انگلیسی، واحد بهبهان، دانشگاه آزاد اسلامی، بهبهان، ایران

چکیده

استعاره از مهم­ترین پدیده­های زبانی است که عالمان، فیلسوفان، ادبیان و به­تازگی زبان­شناسان به آن توجّه کرده­اند. روش پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی است و در آن کوشیده شده تا ساز­و­کار بیان استعارۀ زمان به­مثابۀ حرکت در مکان در مجموعۀ اشعار سهراب سپهری با تکیه بر نظریۀ معاصر استعارۀ لیکاف (1992) بررسی شود. با نگاهی به داده­ها می­توان این­گونه نتیجه گرفت که در این اشعار، زمان دارای دو حالت اصلی است: یکی گذر زمان به­مثابة شیئی ثابت درحالی­که ناظر متحرّک است و دیگری گذر زمان به­منزلة شیئی متحرّک درحالی­که ناظر ثابت است. درضمن با توجّه به این نظریه می­توان گفت درک زمان در شعر سهراب تأییدی بر فرایندی شناختی جهانی به­نام فهم استعارۀ زمان به­مثابۀ شیئی متحرّک یا حرکت در مکان است. نکتۀ دیگر، گذر سهراب از مرز استعاره­های قراردادی و ورود به دنیای استعاره­های نو است که زبان شعر سهراب را از زبان مردم عادّی و حتّی دیگر شاعران متمایز می­سازد.

کلیدواژه‌ها


راسخ­مهند، محمد (1386). اصول و مفاهیم بنیادی زبان­شناختی. نشریۀ فرهنگ و هنر، (63)، 172-191.
زاهدی، کیوان و عصمت دریکوند (1390). استعاره­های شناختی در نثر فارسی و انگلیسی. نقد زبان و ادبیات خارجی (پژوهش­نامۀ علوم انسانی)، 3 (6)، 1-19.
سپهری، سهراب (1372). هشت­کتاب. تهران: گلشن.
سجودی، فرزان (1385). نشانه­شناسی زمان و گذر زمان: بررسی تطبیقی آثار کلامی و تصویری. پژوهش­نامۀ فرهنگستان هنر، (1)، 46-64.
-------- و زهرا قنبری (1391). بررسی معناشناختی استعارۀ زمان در داستان­های کودک به زبان­ فارسی. فصلنامة علمی - پژوهشی نقد ادبی، 5 (19)، 135-156.
شریفی، شهلا و زهرا حامدی شیروان (1389). بررسی استعاره در ادبیات کودک و نوجوان در چهارچوب زبان‌شناسی شناختی. تفکّر و کودک، 1 (2)، 39-63.
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1366). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.
عباسی، محمود؛ حسین صادقی و جواد شیروانی (1395). بررسی انواع استعاره در غزلیات حافظ شیرازی برمبنای زبان­شناسی شناختی. دوفصلنامة علوم ادبی، 6 (8)، 163-186.
قیطوری، عامر (1385). قرآن و گذر از نظم خطّی: یک بررسی زبان­شناختی. مجلّۀ زبان و زبان­شناسی، 2 (3)، 17-31.
گلفام، ارسلان و فاطمه یوسفی­راد (1381). زبان­شناسی شناختی و استعاره. تازه­های علوم شناختی، 4 (3)، 59-64.
--------- کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه و حسندخت فیروز، سیما (1388). استعارۀ زمان در شعر فروغ فرخزاد از دیدگاه زبان­شناسی شناختی. فصلنامه علمی پژوهشی نقد ادبی، 2 (7)، 1-16.
لیکاف، جرج (1383). نظریة معاصر استعاره. مترجم: فرزان سجودی. تهران: سورۀ مهر.
Alverson, H. (1994) Semantics and Experience: Universal metaphors of Time in English, Mandarin, Hindi and Sesotho. Baltimore and London: The Johns Hopkins University Press.
Geeraerts, D. & H. Cuyckens (2007). The Oxford Handbook of Cognitive Linguistics. Oxford: Oxford University Press.
Johnson, M. (1987). The body in the mind: the bodily basis of meaning, imagination and reason. Chicago: University of Chicago Press.
Lakoff, G. (1992). The Contemporary Theory of Metaphor. Cambridge: Cambridge university press. 202-251.
------------ & M. Johnson (1980). Metaphors We Live by. Chicago: University of Chicago Press.
------------ & M. Turnur (1989). More than Cool Reason: a Field Guide to Poetic Metaphor. Chicago: the University of Chicago Press.
Ortony, A. (1979). Metaphor and Thought. Cambridge: Cambridge University Press.