فرایندهای واجی تقویت در گونه‌های کردی ایلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختة دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی

2 استادیار، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه ایلام

چکیده

نوشتار پیش رو با هدف شناسایی فرایندهای­ واجی «تقویت» موجود در پنج گونۀ زبانی کردی ایلامی شامل ارکوازی، خزلی­، شیروانی، ملکشاهی و فیلی براساس چارچوب نظریۀ واج­شناسی زایشی انجام شده است. در فرایند تقویت، تغییرات آوایی در محور ناسوده به سایشی و سپس به انسدادی رخ می­دهد. داده‌های پژوهش از راه مصاحبه با صد گویشور بومی بی­سواد و باسواد زن و مرد در سنین بین 30 تا 85 سال گردآوری شده­اند؛ افزون بر این، نگارندگان نیز گویشور گونۀ کردی فیلی و آشنا به سایر گونه­ها هستند. داده­های به‌دست‌آمده برمبنای الفبای بین­المللی «­آی­پی­ای» آوانگاری شده‌‌اند. روش پژوهش حاضر توصیفی - ­تحلیلی است. برخی از مهم­ترین دستاوردهای پژوهش عبارت­اند از: 1- در گونه­های کردی ایلامی فرایند درج واحد آوایی نسبت به سایر فرایندهای واجی تقویت، دارای بسامد بیشتری است. 2- در واژه­های عاریتی که به خوشة همخوانی پایانی ختم می­شوند و عضو دوم خوشه یکی از همخوان­های /l/ یا /r/ است، آن هجا شکسته می­شود و پیش از همخوان­های یادشده واکۀ /ə/ درج می­شود تا اصل رسایی رعایت شود. 3- در گونه­های کردی ایلامی همخوان سایش چاکنایی /h/ در ابتدای هجا به همخوان جلودهانی و تیغه­ای [s] تبدیل می­شود.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Phonological Processes of “Fortition” in Ilami Kurdish Variants

نویسندگان [English]

  • Elham Sobati 1
  • Tahereh Afshar 2
1 Ph.D. of Linguistics, Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Englih Language and Literature, Ilam University, Iran
چکیده [English]

This article aims at analyzing the phonological processes of “Fortition” in Ilami Kurdish variants including Arkavazi, Khezeli (Kheirvand), Malekshahi, and Feyli on the basis of “generative theory”. In fortition process, phonetic change occurs in the axis of approximant to fricative and then to stop. The data has been collected by interviewing 100 literate and illiterate male and female informants aged between 30 and 85. Both researchers are native informants of Ilami Kurdish variant (Feyli) and they are also familiar with the other Ilami Kurdish variants. The collected data were transcribed according to IPA alphabet.  Research method is descriptive-analytic. Some of the most important results of this research are as follow: 1- In Ilami Kurdish variants, epenthesis has the highest frequency with respect to other phonological processes. 2- in borrowed words with a final consonant cluster where the second sound in the cluster is /r/ or /l/, the syllable is broken and the vowel /ə/  is inserted before the mentioned consonants to maintain sonority sequence principle. 3- In Ilami Kurdish variants the glottal fricative consonant /h/ turns to the anterior and coronal consonant [s] in the initial position of a syllable.

کلیدواژه‌ها [English]

  • fortition
  • generative phonology
  • Ilami Kurdish variants
  • phonological processes
  • insertion

مراجع

باطنی، محمدرضا (1367). درباره زبان: مجموعه مقالات. تهران: آگاه.
بدخشان، ابراهیم و محمد زمانی (1392 الف). تحلیل و توصیف فرایند حذف در زبان کردی (گویش کلهری). پژوهش­های زبان شناسی، 5 (1)، 19-30.
--------------------- (1392 ب). تحلیل و توصیف فرایند کشش در گویش کردی کلهری برپایة نظریه بهینگی. زبان و زبان­شناسی، 9 (17)، 135-149.
بی­جن­خان، محمود (1384). واج­شناسی نظریۀ بهینگی. تهران: سمت.
ثباتی، الهام (1397). تجزیه­وتحلیل کشش جبرانی واکه در گونه­های کردی ایلامی با تکیه بر تحلیل مورایی. علم زبان، 5 (7)، 89-107.
روبینز، آر، اچ (1378). تاریخ مختصر زبان­شناسی. مترجم: علی­محمد حق­شناس. تهران: کتاب ماد وابسته به نشر مرکز.
سارایی، ظاهر (1379). شاعر قلّه­های مه­آلود (به انضمام درآمدی بر کرد و سیر تاریخی و فرهنگی او و نگاهی دیگر به تاریخ استان ایلام). چاپ اول. تهران: گویه.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1385). واج­شناسی: رویکردهای قاعده­بنیاد. تهران: سمت.
------------------- و الهام ثباتی (1393). فرایندهای واجی همخوانی در گویش کردی کلهری. جستارهای زبانی، 5، (1)، 191-222.
----------------------------- و فردوس آقاگل­زاده (1394). فرایندهای واجی تضعیف در گونه‌های کردی ایلامی. پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی، 5 (9)، 205-223.
کلباسی، ایران (1388). فرهنگ توصیفی گونه­های زبانی ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مکنزی، دیوید نیل (1379). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. مترجم: مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هایمن، لاری ام. (1368). نظام آوایی زبان، نظریه و تحلیل. مترجم: یدالله ثمره. تهران: فرهنگ معاصر.
Crystal, D. (1992). An Encyclopedic Dictionary of Language and Languages. Oxford: Blackwell.
Kenstowicz, M. (1994). Phonology in Generative Grammer. Oxford: Blackwell.
------------------- & Ch. Kisseberth. (1979). Generative Phonology: Description and Theory. New York: Academic Press Inc.
Kul, M. (2007). The Principle of Least Effort Within the Hierarchy of Linguistic Preferences: External Evidence from English. Ph.D. dissertation, Poznan, Adam Mickiewicz Universiry.
Luschützky, H. C. (2001). Sixteen possible types of natural phonological processes, in: Charles W. Kreidler (Ed.), 506-524.
McCarthy, J. (1988). Feature Geometry and Dependency: A review. Phonetica. 43, 84-108. Amherst: University of Massachusetts.
مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران
دوره 3، شماره 12
فروردین 1395
صفحه 17-34

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار