فرایندهای واجی تقویت در گونه‌های کردی ایلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش‌آموختة دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی

2 استادیار، گروه زبان و ادبیات انگلیسی، دانشگاه ایلام

چکیده

نوشتار پیش رو با هدف شناسایی فرایندهای­ واجی «تقویت» موجود در پنج گونۀ زبانی کردی ایلامی شامل ارکوازی، خزلی­، شیروانی، ملکشاهی و فیلی براساس چارچوب نظریۀ واج­شناسی زایشی انجام شده است. در فرایند تقویت، تغییرات آوایی در محور ناسوده به سایشی و سپس به انسدادی رخ می­دهد. داده‌های پژوهش از راه مصاحبه با صد گویشور بومی بی­سواد و باسواد زن و مرد در سنین بین 30 تا 85 سال گردآوری شده­اند؛ افزون بر این، نگارندگان نیز گویشور گونۀ کردی فیلی و آشنا به سایر گونه­ها هستند. داده­های به‌دست‌آمده برمبنای الفبای بین­المللی «­آی­پی­ای» آوانگاری شده‌‌اند. روش پژوهش حاضر توصیفی - ­تحلیلی است. برخی از مهم­ترین دستاوردهای پژوهش عبارت­اند از: 1- در گونه­های کردی ایلامی فرایند درج واحد آوایی نسبت به سایر فرایندهای واجی تقویت، دارای بسامد بیشتری است. 2- در واژه­های عاریتی که به خوشة همخوانی پایانی ختم می­شوند و عضو دوم خوشه یکی از همخوان­های /l/ یا /r/ است، آن هجا شکسته می­شود و پیش از همخوان­های یادشده واکۀ /ə/ درج می­شود تا اصل رسایی رعایت شود. 3- در گونه­های کردی ایلامی همخوان سایش چاکنایی /h/ در ابتدای هجا به همخوان جلودهانی و تیغه­ای [s] تبدیل می­شود.

کلیدواژه‌ها


باطنی، محمدرضا (1367). درباره زبان: مجموعه مقالات. تهران: آگاه.
بدخشان، ابراهیم و محمد زمانی (1392 الف). تحلیل و توصیف فرایند حذف در زبان کردی (گویش کلهری). پژوهش­های زبان شناسی، 5 (1)، 19-30.
--------------------- (1392 ب). تحلیل و توصیف فرایند کشش در گویش کردی کلهری برپایة نظریه بهینگی. زبان و زبان­شناسی، 9 (17)، 135-149.
بی­جن­خان، محمود (1384). واج­شناسی نظریۀ بهینگی. تهران: سمت.
ثباتی، الهام (1397). تجزیه­وتحلیل کشش جبرانی واکه در گونه­های کردی ایلامی با تکیه بر تحلیل مورایی. علم زبان، 5 (7)، 89-107.
روبینز، آر، اچ (1378). تاریخ مختصر زبان­شناسی. مترجم: علی­محمد حق­شناس. تهران: کتاب ماد وابسته به نشر مرکز.
سارایی، ظاهر (1379). شاعر قلّه­های مه­آلود (به انضمام درآمدی بر کرد و سیر تاریخی و فرهنگی او و نگاهی دیگر به تاریخ استان ایلام). چاپ اول. تهران: گویه.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1385). واج­شناسی: رویکردهای قاعده­بنیاد. تهران: سمت.
------------------- و الهام ثباتی (1393). فرایندهای واجی همخوانی در گویش کردی کلهری. جستارهای زبانی، (1)، 191-222.
----------------------------- و فردوس آقاگل­زاده (1394). فرایندهای واجی تضعیف در گونه‌های کردی ایلامی. پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی، 5 (9)، 205-223.
کلباسی، ایران (1388). فرهنگ توصیفی گونه­های زبانی ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مکنزی، دیوید نیل (1379). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. مترجم: مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هایمن، لاری ام. (1368). نظام آوایی زبان، نظریه و تحلیل. مترجم: یدالله ثمره. تهران: فرهنگ معاصر.
Crystal, D. (1992). An Encyclopedic Dictionary of Language and Languages. Oxford: Blackwell.
Kenstowicz, M. (1994). Phonology in Generative Grammer. Oxford: Blackwell.
------------------- & Ch. Kisseberth. (1979). Generative Phonology: Description and Theory. New York: Academic Press Inc.
Kul, M. (2007). The Principle of Least Effort Within the Hierarchy of Linguistic Preferences: External Evidence from English. Ph.D. dissertation, Poznan, Adam Mickiewicz Universiry.
Luschützky, H. C. (2001). Sixteen possible types of natural phonological processes, in: Charles W. Kreidler (Ed.), 506-524.
McCarthy, J. (1988). Feature Geometry and Dependency: A review. Phonetica. 43, 84-108. Amherst: University of Massachusetts.