درج واکه در وام‌واژه‌های انگلیسی در زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

در زبان فارسی خوشة همخوانی در جایگاه آغازه مجاز نیست،‌ بنابراین در وام­گیری واژگانی، هنگامی­که ساختِ واژه از قواعد واج­آرایی زبان تخطّی کند و یک خوشة همخوانی یا واکه­ای غیر ­مجاز به وجود آید، این زبان با استفاده از فرایندهای درج و حذف و با هجابندی مجدّد، واژه­هایی را که از قواعد واج­آرایی تخطّی کرده­اند را اصلاح می­کند تا در زبان پذیرفته شوند. پژوهش حاضر فرایند درج در خوشه‌های همخوانیِ آغازی وام­واژه­های انگلیسی در زبان فارسی و همچنین نوع واکة درج­شده در این وام­واژه­ها را براساس اصول واج‌آرایی (گرینبرگ، 1998)، در چارچوب نظریة زایشی بررسی می­کند. داده­های پژوهش شامل 92 وام­واژه است که از فرهنگ­ مشیری (1371) و زمردیان (1384) استخراج شده­اند. یافته­های پژوهش نشان می­دهد که زبان فارسی با اعمال فرایند درج واکه، خوشه­های همخوانی آغازی را می­شکند و تغییراتی در ساخت هجا پدید می­آورد. در این پژوهش علّت درج واکه، تبعیت از اصل قانون مجاورت هجا درنظر گرفته شده است. زبان فارسی از الگوی نامتقارن فرایند افزایش واکه در خوشه­های همخوانی آغازی در وام­واژه­ها استفاده می­کند. در وام‌واژه­هایی که توالی رسایی در خوشة همخوانی، خیزان است، خوشه­ها با فرایند درجِ آغازی شکسته می­شوند. در خوشه‌هایی که توالی رسایی در آن­ها افتان است، درجِ میانی اتّفاق می­افتد؛ واکة بی­نشان در فرایند درج، واکة [e] است.

کلیدواژه‌ها


پرمون، ید­الله (1380). نظام آوایی فارسی محاوره­ای معیار امروز: رویکردی زایشی، وزنی (عروضی) و واژگانی. رسالة دکتری زبان­شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
جم، بشیر (1388). نظریة بهینگی و کاربرد آن در تبیین فرایندهای واجی زبان فارسی. رسالة دکتری زبان­شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
حق­شناس، علی­محمد (1390). آوا­شناسی (فونتیک). تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
زمردیان، رضا (1384). فرهنگ ریشه­شناسی واژه­ها و کوتاه­نوشته­های دخیل اروپایی و امریکایی در زبان فارسی. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
صادقی، علی­اشرف (1380).تحوّل خوشة صامت آغازی، مسائل تاریخی زبان فارسی (مجموعه­مقالات)، (صص. 66-48). تهران: سخن.
علی­نژاد، بتول و مریم رحیمی، (1390). ماهیت واکة درج شده در وام­واژه­های انگلیسی در زبان فارسی برمبنای نظریة بهینگی. زبان­شناخت. 2 (1)، 69-97.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1390). واج­شناسی: رویکرد­های قاعده­بنیاد. چاپ سوم، تهران: سمت.
مدرسی قوامی، گلناز (1384). آغازة هجای فارسی و رابطة آن با فرایند اضافه در وام­واژه برمبنای نظریة بهینگی. مجموعه­مقالات نخستین همایش انجمن زبان­شناسی ایران، (صص. 90-79). تهران: پژوهشگاه علوم انسانی.
مشیری، مهشید (1371). فرهنگ واژه­های اروپایی در زبان فارسی. تهران: نشر البرز.
ناتل خانلری، پرویز (1366). تاریخ زبان فارسی. تهران: نشر نو.
Clements, G. N. (2006). The Role of Sonority Cycle in Core Syllabification. In: J. Kingston & M. E. Beckman (Eds.), Papers in Laboratory Phonology: Between the Grammar and Physics of Speech. Cambridge: Cambridge University Press.
Fleischhacker, H. A. (2001). Cluter-Dependent EpenthesisAsymmetries. In: A. Albright & T. Cho (Eds.), Papers in Phonology 5, (pp. 71-116). UCLA Working Papers in Linguistics.
Gouskova, M. (2004). Relational Hierarchies in Optimality Theory: the case of syllable contact. Phonology, 21 (2), 201-250.
Greenberg, J. (1998). Language universals, with special reference to feature hierarchies. The Hague: Mouton.
Gussenhoven, C. & H. Jacobs. (1998). Understanding Phonology. London: Arnold.
Hall, N. (2006). Cross-Linguistic Patterns of Vowel Intrusion. Phonology, 23 (3), 387-429.
Kang, Y. (2003). Perceptual Similarity in Loanword Adaptation: English Postvocalic Word-Final Stops in Korean. Phonology, 20 (2), 219-227.
Kenstowics, M. (1994). Phonology in Generative Grammar. (1st edition). Cambridge MA & Oxford: Blackwell Publishers.
Kord Zafaranlu Kambuzia, A. & E. S. Hashemi (2011). Russian Loanword Adaptation in Persian: Optimal Approach. Iranian_Journal of Applied Language Studies, 3 (1), 77-96.
Lombardi, L. (2002). Markedness and the Typology of Epenthetic Vowels. Maryland: College Park.
Roca, I. & W. Johnson (1999). A course in Phonology. Blackwell.
Selkirk, E. O. (1982). The Syllable. In: J. A. Goldsmith (Ed.) Phonological Theory: The Essential Readings. Malden, MA: Blackwell. 328-50.
Singh, R. (1985). Proodic adaptation in interphonology. Lingua, 67 (4), 269-282.
Trask, R. L. (1996). Dictionary of Phonetics and Phonology. London and New York: Routledge.
Vennemann, T. (1998). Prefence Laws for Syllable Structure and the explanation of Sound Change: with special reference to German, Germanic, Italian and Latin. Berlin: Mouton de Gruiter.