بررسی شناختی طرح‌واره‌های تصوّری در متون علمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‏شناسی همگانی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه زبان‏‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس

3 استادیار مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی طرح‏واره‏های تصوّری پایه در متون علمی در چارچوب زبان‏شناسی شناختی است. به‏باور زبان‏شناسان شناختی، اهمّیت طرح‏واره‏های تصوّری به‏مثابة بخشی از سازوکار زبان و تفکّر این است که آن‏ها به‏منزلة مفاهیم جسمیت‏یافتة ابتدایی و اولیه می‏توانند، به‏شکلی نظام‏مند، ساختار مفاهیم پیچیده‏تر را فراهم آورند. ضرورت این مسئله باعث شد تا نوشتار پیش رو طرح‏واره‏های تصوّری حجمی، حرکتی و قدرتی جانسون را در متون علمی بررسی کند. روش این پژوهش به‏لحاظ هدف، کاربردی و ازنوع کیفی، توصیفی و استنباطی است. نتایج بررسی‏ها نشان داد که هر سه طرح‏واره در گفتمان علمی کاربرد دارند که بیشترین میزان در متون علمی به طرح‏وارة حجمی (56%)، سپس طرح‏وارة حرکتی (29%) و درنهایت طرح‏واره قدرتی (15%) اختصاص دارد؛ از سوی دیگر، تفاوت بین فراوانی انواع طرح‏واره‏ها معنادار است؛ همچنین میزان جملات حاوی طرح‏واره (16%) در کلّ پیکرة مورد مطالعه کمتر از جملات بدون طرح‏واره (84%) است و تفاوت بین فراوانی این‏دو معنادار است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The cognitive Study of Image Schemas in Science Texts

نویسندگان [English]

  • Akram Shekarian Behzadi 1
  • Arsalan Golfam 2
  • Hayat Ameri 3
1 Ph.D. Student of Linguistics, Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Linguistics, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 Assistant Professor of Linguistics, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The aim of this study is to examine the image schemas in scientific texts within the framework of cognitive linguistics. According to cognitive linguists, the importance of image schemas, as a part of language and thought, is that they, in terms of rudimentary embodied concepts, systematically provide the fundamental building blocks for more complex concepts. That makes their study inevitable in many fields. In this study, we examined Johnson’s basic image schemas (i.e. force, path, and containment) in scientific texts. We used qualitative, descriptive, and inferential methods in our examination. The results show that despite the significant difference (p< 0/001) between their usage, all these three image schemata are used in the science texts and the rate of their occurrence, from more to less, is containment (% 56), path (%29) and force (%15) image schemata respectively. There is a difference between the rate of non-image schematic (%84) and image schematic sentences (%16), with significant difference of p< 0/01.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cognitive linguistic
  • cognitive semantic
  • containment schemata
  • path schemata
  • force schemata
  • science texts

مراجع

آزادمهر، آتوسا (1389). بررسی صفت مرکب فعلی حاوی عضو بدن در زبان فارسی براساس نظریة طرح‏‏واره‏های تصوّری. پایان‏نامة کارشناسی‏ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه الزهرا.
افراشی، آزیتا و فاطمه نعیمی حشکوایی (1389). تحلیل متون داستانی کودک با رویکرد شعرشناسی شناختی. زبان‏شناخت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1 (2)، 1-25.
باباسالاری زهرا (1394). بررسی ویژگی‌های شناختی کتاب‏های درسی فارسی دورة ابتدایی. پایان­نامة وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. دانشگاه پیام‏نور. دانشگاه پیام نور مرکز - دانشکدة ادبیات و زبان‏های خارجی.
زهره‏وند سعید (1395). بررسی طرح‏واره‏های تصوّری در اشعار کودکانة مصطفی رحماندوست. پایان‏نامة کارشناسی‏ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان.
سیف، علی­اکبر(1379). روان­شناسی پرورشی (روان­شناسی یادگیری و آموزش). تهران: آگاه.
شاملو دربانی، راحله (1394). مطالعة تطبیفی حروف اضافة پربسامد فارسی و انگلیسی در چارچوب معناشناسی شناختی. پایان‏نامة کارشناسی‏ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه محقق اردبیلی.
قاسمی، آزاده (1394). بررسی استعاره‏های مفهومی و طرح‏واره‏های تصوّری واژة غم در اشعار فریدون مشیری. پایان‏نامة کارشناسی‏ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه فردوسی مشهد.
قائمی مرتضی و اختر ذوالفقاری (1395). طرح‏واره تصوّری در حوزة سفر دنیوی و اخروی در زبان قرآن. پژوهش‏های ادبی قرآنی، 4 (15)، 1-22.
گندمکار، راحله (1390). رویکردی شناختی به مسئلة هم‏معنایی بافتی در سطح افعال زبان فارسی. پژوهش‏های زبانی، 2 (2)، 115-125.
گویا، زهرا و عبداله حسام (1386). طرح‏واره‏های ذهنی: توجیه‏گر بدفهمی‏های ریاضی دانش‏آموزان. فصلنامة روان‏شناسی کاربردی. 2 (1)، 177-200.
Bartlett, F. (1932). Remembering. Cambridge: Cambridge University Press.
Bergsten, Ch. (2011). From Sense to Symbol Sense. European Research in Mathematics Education, (1), 123-134
Clausner, T. & W. Croft (1999). Domains and Image Schemas. Cognitive Linguistics, (10), 1-31.
Evans, V. & M. Green (2006). Cognitive linguistics: An introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press Ltd.
Evans, V. & B. Bergen & J. zinken (2006).The Cognitive Linguistics Enterprise: An overview. The cognitive linguistics Reader. Sheffield: Equinox Publishing Ltd. 1-36.
Fuchs, H. U. (2007). From Image Schema to Dynamical Models in Fluids, Electricity, Heat and Motion. An essay on Physics education research. Zurich University of Applied Sciences at Winterthur.http://home.zhaw.ch/~fusa/LITERATURE/ literature/.html.
Gibbs, R. W. (1994). The Poetics of Mind: Figurative Thought, Language and Understanding. Cambridge: Cambridge University Press.
Halliday, M. (2004). The language of science. Edited by Jonathan J Webster .london: continuum.
Ibɑʹñez, F. (2008). Cross linguistics analysis, second language teaching and cognitive semantics: the case study of Spanish diminutives and reflexive constructions. In: sabine de knop teun de rycker (Eds.). Cognitive Approaches to Pedagogical Grammar, 121-153.
Johnson, M. (1987). The Body in the Mind: the bodily Basis of Meaning, Imagination, and Reason. Chicago: University of Chicago Press.
Kristiɑnsen, G., M. Achard, R. Dirven & F. Ibɑʹñez (2006). Cognitive Linguistics: Current applications and future perspectives. New York: Mouton de Gruyter.
Lakoff, G. (1988), Cognitive Semantics, In: U. Eco. (ed). Meaning and Mental Representations, 119-154. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
Langacker, R. W. (2008). Cognitive Grammar. Oxford: Oxford University Press.
Littlemore, J. (2009). Applying Cognitive Linguistics to Second Language Learning and Teaching. New York: Palgrave Macmillan.
Skemp, R. R. (1989). Mathematics in the Primary School. London:Routledge.
Qiu, A. & J. Huang (2012). The Effects of Dynamic Image Schema on ESL Students’ Systematic Improvement of Listening Comprehension: A Dynamic System Theory Perspective. Learning and Development, (1), 241-254.
Williams, R. (2011). Image Schemas in Clock-Reading: Latent Errors and Emerging Expertise. Journal of the Learning Sciences 21 (2), 1-31.10. 1080/ 10508406.2011. 553259.
مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران
دوره 3، شماره 13
تیر 1395
صفحه 43-59

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار