بررسی شناختی طرح‌واره‌های تصوّری در متون علمی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‏شناسی همگانی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 دانشیار گروه زبان‏‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس

3 استادیار مرکز تحقیقات زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی طرح‏واره‏های تصوّری پایه در متون علمی در چارچوب زبان‏شناسی شناختی است. به‏باور زبان‏شناسان شناختی، اهمّیت طرح‏واره‏های تصوّری به‏مثابة بخشی از سازوکار زبان و تفکّر این است که آن‏ها به‏منزلة مفاهیم جسمیت‏یافتة ابتدایی و اولیه می‏توانند، به‏شکلی نظام‏مند، ساختار مفاهیم پیچیده‏تر را فراهم آورند. ضرورت این مسئله باعث شد تا نوشتار پیش رو طرح‏واره‏های تصوّری حجمی، حرکتی و قدرتی جانسون را در متون علمی بررسی کند. روش این پژوهش به‏لحاظ هدف، کاربردی و ازنوع کیفی، توصیفی و استنباطی است. نتایج بررسی‏ها نشان داد که هر سه طرح‏واره در گفتمان علمی کاربرد دارند که بیشترین میزان در متون علمی به طرح‏وارة حجمی (56%)، سپس طرح‏وارة حرکتی (29%) و درنهایت طرح‏واره قدرتی (15%) اختصاص دارد؛ از سوی دیگر، تفاوت بین فراوانی انواع طرح‏واره‏ها معنادار است؛ همچنین میزان جملات حاوی طرح‏واره (16%) در کلّ پیکرة مورد مطالعه کمتر از جملات بدون طرح‏واره (84%) است و تفاوت بین فراوانی این‏دو معنادار است.

کلیدواژه‌ها


آزادمهر، آتوسا (1389). بررسی صفت مرکب فعلی حاوی عضو بدن در زبان فارسی براساس نظریة طرح‏‏واره‏های تصوّری. پایان‏نامة کارشناسی‏ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه الزهرا.
افراشی، آزیتا و فاطمه نعیمی حشکوایی (1389). تحلیل متون داستانی کودک با رویکرد شعرشناسی شناختی. زبان‏شناخت، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 1 (2)، 1-25.
باباسالاری زهرا (1394). بررسی ویژگی‌های شناختی کتاب‏های درسی فارسی دورة ابتدایی. پایان­نامة وزارت علوم، تحقیقات و فناوری. دانشگاه پیام‏نور. دانشگاه پیام نور مرکز - دانشکدة ادبیات و زبان‏های خارجی.
زهره‏وند سعید (1395). بررسی طرح‏واره‏های تصوّری در اشعار کودکانة مصطفی رحماندوست. پایان‏نامة کارشناسی‏ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه لرستان.
سیف، علی­اکبر(1379). روان­شناسی پرورشی (روان­شناسی یادگیری و آموزش). تهران: آگاه.
شاملو دربانی، راحله (1394). مطالعة تطبیفی حروف اضافة پربسامد فارسی و انگلیسی در چارچوب معناشناسی شناختی. پایان‏نامة کارشناسی‏ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه محقق اردبیلی.
قاسمی، آزاده (1394). بررسی استعاره‏های مفهومی و طرح‏واره‏های تصوّری واژة غم در اشعار فریدون مشیری. پایان‏نامة کارشناسی‏ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه فردوسی مشهد.
قائمی مرتضی و اختر ذوالفقاری (1395). طرح‏واره تصوّری در حوزة سفر دنیوی و اخروی در زبان قرآن. پژوهش‏های ادبی قرآنی، 4 (15)، 1-22.
گندمکار، راحله (1390). رویکردی شناختی به مسئلة هم‏معنایی بافتی در سطح افعال زبان فارسی. پژوهش‏های زبانی، 2 (2)، 115-125.
گویا، زهرا و عبداله حسام (1386). طرح‏واره‏های ذهنی: توجیه‏گر بدفهمی‏های ریاضی دانش‏آموزان. فصلنامة روان‏شناسی کاربردی. 2 (1)، 177-200.
Bartlett, F. (1932). Remembering. Cambridge: Cambridge University Press.
Bergsten, Ch. (2011). From Sense to Symbol Sense. European Research in Mathematics Education, (1), 123-134
Clausner, T. & W. Croft (1999). Domains and Image Schemas. Cognitive Linguistics, (10), 1-31.
Evans, V. & M. Green (2006). Cognitive linguistics: An introduction. Edinburgh: Edinburgh University Press Ltd.
Evans, V. & B. Bergen & J. zinken (2006).The Cognitive Linguistics Enterprise: An overview. The cognitive linguistics Reader. Sheffield: Equinox Publishing Ltd. 1-36.
Fuchs, H. U. (2007). From Image Schema to Dynamical Models in Fluids, Electricity, Heat and Motion. An essay on Physics education research. Zurich University of Applied Sciences at Winterthur.http://home.zhaw.ch/~fusa/LITERATURE/ literature/.html.
Gibbs, R. W. (1994). The Poetics of Mind: Figurative Thought, Language and Understanding. Cambridge: Cambridge University Press.
Halliday, M. (2004). The language of science. Edited by Jonathan J Webster .london: continuum.
Ibɑʹñez, F. (2008). Cross linguistics analysis, second language teaching and cognitive semantics: the case study of Spanish diminutives and reflexive constructions. In: sabine de knop teun de rycker (Eds.). Cognitive Approaches to Pedagogical Grammar, 121-153.
Johnson, M. (1987). The Body in the Mind: the bodily Basis of Meaning, Imagination, and Reason. Chicago: University of Chicago Press.
Kristiɑnsen, G., M. Achard, R. Dirven & F. Ibɑʹñez (2006). Cognitive Linguistics: Current applications and future perspectives. New York: Mouton de Gruyter.
Lakoff, G. (1988), Cognitive Semantics, In: U. Eco. (ed). Meaning and Mental Representations, 119-154. Bloomington and Indianapolis: Indiana University Press.
Langacker, R. W. (2008). Cognitive Grammar. Oxford: Oxford University Press.
Littlemore, J. (2009). Applying Cognitive Linguistics to Second Language Learning and Teaching. New York: Palgrave Macmillan.
Skemp, R. R. (1989). Mathematics in the Primary School. London:Routledge.
Qiu, A. & J. Huang (2012). The Effects of Dynamic Image Schema on ESL Students’ Systematic Improvement of Listening Comprehension: A Dynamic System Theory Perspective. Learning and Development, (1), 241-254.
Williams, R. (2011). Image Schemas in Clock-Reading: Latent Errors and Emerging Expertise. Journal of the Learning Sciences 21 (2), 1-31.10. 1080/ 10508406.2011. 553259.