بررسی گذرایی در گفتار کودک فارسی زبان از منظر انگاره نظری هاپر و تامسون

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران

2 دانشیار زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

3 استادیار زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات تهران، ایران.

چکیده

ازآنجاکه گذرایی مفهوم مهم و کاربردی در زبان و گفتمان است، بررسی آن در گفتار کودک می‌تواند پاسخ­گوی مسائل زیادی در حوزۀ زبان­آموزی کودک باشد. گذرایی در رویکرد معنایی - گفتمانی هاپر و تامسون براساس معیارهای متفاوتی تعریف می‌شود که یکی از آن­ها حضور مفعول است. از دیگر معیارها می‌توان به عناصری همچون لحظه‌ای­بودن و غایت­مندی عمل، عاملیت کنش‌گر و میزان تأثیرپذیری مفعول اشاره کرد. در نوشتار پیش رو مؤلّفه­های مطرح­شده در نظریة هاپر و تامسون در گفتار کودک فارسی­زبان بررسی شده است و اینکه آیا تفاوتی از لحاظ مؤلّفه‌های مذکور بین گفتار کودک و بزرگسال وجود دارد. تعیین مشخصات سرنمون گذرائی در گفتار کودک و میزان فراوانی آن در پیکره داده‌ها از دیگر مسائل بررسی­شده در این پژوهش بود. به این ­منظور پیکره‌ای شامل صد بند خبری از گفتار چهار کودک فارسی­زبان حدود سه سال بررسی شد. روش تحلیل داده‌های پژوهش ازنوع توصیفی - تحلیلی بوده است. تحلیل پیکرة پژوهش نشان داد که گفتار کودک فارسی­زبان می‌تواند معیارها و مؤلّفه­های هاپر و تامسون را در خود داشته باشد که به­صورت­های مختلف معنایی یا واژنحوی بروز یابد. مؤلّفه‌های مشارکان در عمل، ارادی­بودن، جنبشی­بودن عمل و تأثیرپذیری مفعول در گفتار کودک نسبت به بزرگسال امتیاز بیشتری کسب کردند که بیان­گر درجة گذرایی بالاتر بندهای گفتار کودک نسبت به بزرگسال است. سرنمون گذرایی در گفتار کودک شامل یک کنش‌گر (به­طور معمول خود کودک) و یک شیئ بی‌جان است که تمام معیارهای ده‌گانة هاپر و تامسون در آن قابل بازیابی است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آخشینی، علی (1371). توسعة فعل مرکّب در کودک فارسی­زبان. پایان‌نامة کارشناسی­ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه فردوسی مشهد.
بهرامی خورشید، سحر (1397). نمابرداری عامل تعیین­کننده در گذرایی. فصلنامه زبان و شناخت، 3 (4)، 31-54.
پورملکی، صدیقه (1395). رده شناسی گذرایی در زبان فارسی. نوشهر: ناسنگ.
حق­بین، فریده (1382). بررسی صوری، نقشی و شناختی تعدّی در زبان فارسی. رسالة دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
راسخ­مهند، محمد (1386). ساخت ناگذرا در فارسی. مجلّة زبان و زبان‌شناسی، 3 (1)، 1-19.
طاهری اسکویی، مرجان و شهین نعمت‌زاده (1395). رشد جنبة معنایی فعل در کودک فارسی­زبان: مطالعة طولی. مجلّة توانبخشی، 17 (2)، 117-107.
صحرایی، رضامراد (1387). فراگیری نحو در زبان کودک ازمنظر زبان‌شناسی زایشی. رسالة دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
کریمی، فائقه (1389). تثبیت پارامترها در فراگیری گفتار کودک فارسی­زبان. پایان­نامة کارشناسی­ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه الزهراء تهران.
گلفام، ارسلان (1389). اصول دستور زبان. تهران: سمت.
References
Asher, R. E. (1994). Encyclopedia Of language and Linguistics. Vol 1-10 , Pergarmon Press.
Carnie, A. (2006). Syntax, a Generative Introduction. oxford press.
Comrie, B. (1989). Language Universals and Linguistic Typology. Black Well Press.
Dodson, K. & M. Tomasello (1998). Acquiring the Transitive Construction in English: The Role of Animacy and Pronoun. Child Language, 25 (3), 605-622.
Givon, T. (1986).Syntax, a Functional Typology Introduction. John Benjamin Press.
Hopper, P. J. & S. A. Thompson (1984).Transitivity in grammar and discourse. Language, 56 (2), 251-299.
Leech, G. (2006). A glossary of English grammar. Edinberg university press.
Slobin, D. I. (1989). Cross Linguistic Evidence for the Language Making Capacity and Bowerman. Child Language, 16 (2), 456-466.