تحلیلی شناختی از استعاره‌های مفهومی و طرح واره های تصوّری در ضرب‌المثل‌های ترکی آذری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

2 دانشجوی کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.

چکیده

ضرب­المثل­ها بازتاب­دهندة فرهنگ، ارزش­ها و باورهای ملّت­ها هستند و مطالعة آن­ها می­تواند درک روشنی از مفاهیم وتجربه­های روزمرّة گویشوران به­دست دهد؛ ازسوی دیگر، معنی­شناسی شناختی می­تواند چارچوب دقیقی برای مطالعة معنای زبانی براساس تجربیات ما از جهان، چگونگی درک و شیوة مفهوم­سازی آن در اختیار ما قرار دهد. در پژوهش حاضر ضرب­المثل­های ترکی آذری در چارچوب معنی­شناسی شناختی تحلیل شده­اند تا شیوة مفهوم­سازی تجارب روزمرّة گویشوران آن به­دست داده شود. برای این منظور، 470 ضرب­المثل­ ترکی آذری به­روش کتابخانه­ای و مصاحبه گردآوری و براساس نظریة استعارة­ مفهومی و طرح­واره­های تصوّری بررسی و تحلیل شدند.. یافته­های پژوهش نشان دادند که حوزة مبدأ حیوان و طرح­وارة­ حجمی، بیشترین بسامد و حوزه‌های مبدأ گرما - سرما و مسیر و طرح­وارة تعادلی کم­ترین بسامد را داشته­اند. نتایج پژوهش بیان­گر نقش پررنگ استعاره­های مربوط به حیوانات و نیز طرح‌واره‌های حجمی در ضرب­المثل­های ترکی آذری و در مفهوم­سازی تجارب روزمرّة گویشوران ترکی‌زبان است.
ه

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آریان­فر، سیمین (1385). بررسی شماری از ضرب­المثل­های زبان فارسی براساس طرح­واره­های تصوّری در چارچوب نظریة معنی­شناسی شناختی. پایان­نامة کارشناسی­ارشد زبان­شناسی، تهران: دانشگاه الزهرا.
ابراهیمی، بهروز؛ حیات عامری و زهرا ابوالحسنی (1397). استعاره­های مفهومی عشق در آینۀ ضرب­المثل­های فارسی، انگلیسی و ترکی. دوماهنامة فرهنگ و ادبیات عامه، 6 (20)، 23-47.
افراشی، آزیتا؛ سیدمصطفی عاصی و کامیار جولایی (1394). استعاره­های مفهومی در زبان فارسی، تحلیلی شناختی و پیکره­مدار. زبان­شناخت، 6 (2)، 39-61.
امین­الرعایا، پروین؛ شهلا شریفی و محمود الیاسی (1393). بررسی ویژگی­های منتسب به زنان در ضرب‌المثل‌های فارسی. ­پژوهش زبان و ادبیات فارسی، 12 (34)، 89-120.
باباسالاری، زهرا؛ بهمن زندی؛ بلقیس روشن و حسین قاسم­پور (1394). بررسی شناختیِ طرح­واره­های تصوّری در کتاب­های فارسیِ دورة ابتدایی. مجلّة زبان و زبان­شناسی، 11 (21)، 69-87.
بهمنیار، احمد (1369). داستان­نامة بهمنیاری. تهران: دانشگاه تهران.
پاک­نژاد، محمد؛ الخاص ویسی و محمود نقی­زاده (1396). بررسی طرح­واره­های موجود در ضرب­المثل­های شمال خوزستان در گویش دزفولی. زبان­پژوهی، 19 (24)، صص111-138.
خیرخواهان، ظهیر (1395). بررسی طرح­واره­های تصویری و استعارة جهت­گیرانه در فرازهایی از وصیت­نامَ شهدا ازمنظر معناشناسی شناختی. پایان­نامة کارشناسی­ارشد زبان­شناسی، دانشگاه پیام نور.
رضایی، محمد و نرجس مقیمی­ (1392). بررسی استعاره­های مفهومی در ضرب­المثل­های فارسی. مطالعات زبانی بلاغی، 4 (8)، 91-116.
روشن، بلقیس؛ فاطمه یوسفی­راد و فاطمه شعبانیان (1392). مبنای طرح­واره­ای استعاره­های موجود در ضرب‌المثل­های شرق گیلان. زبا­ن­شناخت، 4 (8)، 75-94.
طرهانی، سمیه (1395). بررسی طرحواره­های تصویری در کودکانه­های مصطفی رحماندوست. پایان­نامة کارشناسی­ارشد زبان­شناسی، دانشگاه لرستان.
فضایلی، سیده مریم و شهلا شریفی (1392). بررسی طرح­واره­های قدرتی در برخی از ضرب­المثل­های زبان فارسی. زبان­شناسی و گویش­های خراسان، 5 (8)، 131-144.
قاسمی، آزاده؛ علی ایزانلو و محمود الیاسی (1394). بررسی طرح­وارة حجمی­واژة غم در اشعار فریدون مشیری. در: خدابخش اسداللهی، چکیده­مقاله­های دهمین همایشبین­المللی ترویج زبان و ادب فارسی، (صص 12-20). اردبیل: دانشگاه محقّق اردبیلی.
کادن، جی. ای. (1380). فرهنگ ادبیات و نقد. مترجم: کاظم فیروزمند. تهران: شادگان.
گلشائی، رامین؛ ارسلان گلفام؛ سیدمصطفی عاصی و فردوس آقاگل­زاده (1393). بررسی پیکره­بنیاد مفروضات نظریة استعارة­ مفهومی: بررسی موردی استعارة «بحث به­مثابة جنگ» در زبان فارسی». جستار­های زبانی، 5 (1)، صص. 223-247.
گلفام، ارسلان و مریم اعلایی (1387). بررسی ساخت­های طرح­واره­ای در غزلیات حافظ به­منظور معرّفی طرح‌واره­های جدید. مجلّة زبان و زبان­شناسی، 4 (7)، 107-124.
مجتهدی­، علی­اصغر (1385). ترکی دیلینده مثللر، امثال و حکم آذربایجانی­. تبریز: فخرآذر.
مهدی­زاده، محمد (1396). بررسی ضرب­المثل­های زبان ترکی براساس طرح­واره­های تصویری در چارچوب نظریة معنی­شناسی شناختی. پایان­نامة کارشناسی­ارشد زبان­شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی.
نظامی، رضا (1391). بررسی رباعیات خیام براساس طرح­واره­های تصوّری جانسون (1987) در چارچوب نظریة معنی­شناسی شناختی. پایان­نامة­ کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
ویسی، الخاص و فاطمه دریس (1394). کاربرد طرح­واره­های تصویری در رباعیات وحشی بافقی از دیدگاه معناشناسی. فصلنامة زیبایی­شناسی ادبی، 6 (23)، 9-26.
References
Cienki, A. (2005). Researching conceptual metaphors that (may) underlie political discourse. ECPR Workshop on Metaphor in Political Science. Spain, Granada.
Coegnarts, M. & P. Kravanja, (2012). From Thought to Modality: A Theoretical Framework for Analyzing Structural Conceptual Metaphors and Image Metaphors in Film. Image and Narrative, 13 (1), 96-113.
Esager, M. (2011). Fire and Water: a comparative analysis of conceptual metaphors in English and Danish news articles about the credit crisis. Available at: https://pdfs. semanticscholar.org/8210/3598a70525cadb2d56cad52229e8fa951664.pdf.
Evans, V. & M. Green (2006). Cognitive Linguistics an Introduction. Edinburgh University Press Ltd.
Golshaie, R. & A. Golfam (2015). Processing conventional conceptual metaphors in Persian: A corpus-based psycholinguistic study. Journal of Psycholinguistic Research, 44 (5),495-518.
--------------- (2019). Searching for cross-domain mappings in the corpus: an analysis of conceptual metaphors’ usage patterns in Farsi. The International Journal of Humanities, 26 (2),14-28.
Johnson, M. (1987). The Body in the Mind. The Bodily Basis of Meaning, Imagination and Reason. Chicago: University of Chicago Press.
Kövecses, Z. (2000). Metaphor and Emotion: Language, Culture, and Body in Human Feeling. Cambridge: Cambridge University Press.
--------------- (2005). Metaphor in Culture: Universality and Variation. Cambridge: Cambridge University Press.
--------------- (2010). Metaphor: A Practical Introduction. 2nd. Edition. Oxford University Press.
Lakoff, G. & M. Johnson (1980). Metaphors We Live by. Chicago: University of Chicago Press.
Siek-Piskozub, T. & A. Strugielska (2010). Capturing educational change in conceptual metaphors, implications for teacher education. The International Journal of Research in Teacher Education, 2 (2), 61-69.
Smit, T. (2010). Conceptual metaphor and comprehension in business writing. University of Namibia.