جایگاه قید در ساخت‌های چندپرسش‌واژه‌ای زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای زبان‌شناسی، واحد اردبیل، دانشگاه آزاد اسلامی، اردبیل، ایران.

2 استادیار گروه زبان انگلیسی و زبان‌شناسی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، گیلان، ایران.

چکیده

ساخت­های چندپرسش­واژه­ای زبان فارسی به دو نوع اصلی متوالی و گسسته تقسیم می­شوند. گروه متوالی شامل دو نوع ساده و هم­پایه است. در گروه گسسته، پرسش­واژه­های هم­پایه جدا از هم هستند. هدف از جستار پیش رو، بررسی رفتار نحوی ساخت­های چندپرسش‌واژه­ای در رابطه با جایگاه قیدهای گوینده­محور است. بدین منظور، ابتدا عملکرد ساخت­های چندپرسش­واژه­ای را از نظر باهم­آیی بررسی کرده، سپس به جایگاه قیدهای گوینده­محور در این نوع ساخت­ها می­پردازیم تا بدانیم جایگاه قید با آرایش پرسش­واژه­ها چه ارتباطی دارد. چارچوب نظری پژوهش گراشانین-یوکسِک (2017)، لیپتاک (۲۰۱۱) و نیز چیتکو و گراشانین-یوکسِک (۲۰۱۳) و از نوع توصیفی - تحلیلی است. بررسی داده­ها در رابطه با ترتیب پرسش­واژه­ها نشان می­دهد که باهم­آیی پرسش­واژه­ها به­جز ساخت‌های پرسشی چندگانه با ترتیب افزوده­ای - افزوده­ای در بقیة موارد دستوری است. بررسی جایگاه قیدهای گوینده­محور نیز نشان می­دهد «ازهمه­مهم­تر»، تنها قیدی است که بیشترین کاربرد را در این نوع ساخت­ها دارد. در مقابل، حضور قیدهایی همچون «قطعاً، صادقانه، شاید، بارها، خوشبختانه و حقیقتاً»، در ساخت­های چندپرسش­واژه­ای موجب نادستوری شدن ساخت پرسشی می­شود. در ساخت پرسشی افزوده­ای - افزوده­ای از نوع هم­پایة متوالی، جایگاه «احتمالاً»، پیش از پرسش­واژة دوم است. در افزوده­ای - موضوعی از نوع هم­پایة متوالی، جایگاه قید «به راستی»، پیش از پرسش­واژة اوّل است. در افزوده­ای - موضوعی از نوع چندگانه، جایگاه «واقعاً»پیش از پرسش­واژة اوّل است؛ همچنین، در موضوعی- موضوعی از نوع هم­پایة متوالی، جایگاه «احتمالاً»، پیش از پرسش­واژة دوم است.
 

کلیدواژه‌ها


راسخ­مهند، محمد (1382). قید جمله و قید فعل در زبان فارسی. مجلّة زبان­شناسی، 18(1)، 95-100.
رضوی­زاده، اکرم؛ هنگامه واعظی؛ لطیف عطاری؛ سیدمحمد رضی­نژاد و عبدالحسین حیدری، (1398). بررسی دلایل دوبندی بودن ساخت­های چندپرسش­واژه­ای: هم­پایه و چندگانه. مجلّة پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی دانشگاه همدان (مقالات آماده انتشار).
منصوری، مهرزاد (1393). بررسی جایگاه بی­نشان قید حالت در زبان­فارسی. فصلنامة مطالعات زبان­ها و گویش‌های غرب ایران، 2(5)، 1-19.
واعظی، هنگامه و یادگار کریمی (1398). پرسشی­های چندپرسش­واژه­ای هم­پایه در زبان فارسی: تحلیلی رده‌شناختی - نحوی. فصلنامة زبان­پژوهی دانشگاه الزهرا (س)، 11(32)، 159-177.
References
Abeillé, A. & D. Godard (2003). French adverbs without functional projections. In: M. Coene & A. d′Hulst (Eds.). Comparative Romance Linguistics,(pp. 1-39). Amsterdam: John Benjamins.
Bîlbîie, G. & A. Gazdik (2012). Wh-coordination in Hungarian and Romanian questions. Empirical Issues in Syntax and Semantics, 9, 1–18.
Browne, W. (1972). Conjoined Question Words and the Limitation on English Surface Structure. Linguistic Inquiry, 3 (2), 223-226.
Cinque, G. (1999). Adverbs and Functional Heads, a cross-linguistic perspective. Oxford: Oxford University Press.
Citko, B. & M. Gračanin-Yuksek (2013). Towards a New Typology of Coordinated Wh-Questions. Journal of linguistics, Published by Cambridge University Press, 49 (1), 1-32.
Ernst, T. (2004). Principles of adverbial distribution in the lower clause. Lingua, 114 (6), 755-777.
Gračanin-Yuksek, M. (2017). Conjoined Wh-Questions. Middle East Technical University: Turkey.
Jackendoff, R. (1972). Semantics Interpretation in Generative Grammar. Cambridge, Mass.: MIT Press.
Karimi, Simin. & A. Taleghani (2007). Wh-Movement, Interpretation, and Optionality in Persian. Clausal and Phrasal Architecture: Syntactic Derivatio and Interpretation. John Benjamin Publishing, 167-187.
Larson, B. (2012). Wh-dependencies without movement in Germanic. Paper presented at the Comparative Germanic Syntax Workshop 27. Yale University, New Haven, CT.
Lewis, G. (1967). Turkish Grammar. Oxford: Oxford University Press.
Lipták, A. (2011). Strategies of Wh-Coordination. Linguistic Variation, (11), 149-188.
Mathews, P. H. (1981). Syntax,Cambridge. Cambridge University Press.
Shaer, B. (2003). Manner Adverbs and the Association Theory: Some Problems and Solutions. In: E. Lang, C. Maienborn & C. Fabricius-Hansen (Eds.), Modifying Adjuncts, Berlin and New York: Mouton, de Gruyter, 211-259.
Tomaszewicz, B. (2011). Against Spurious Coordination in Multiple Wh-questions. West Coast Conferenc on Formal Linguistics, 28.
Zhang, N. (2007). The syntactic derivations of two paired dependency constructions. Lingua 117, National Chung Cheng University, 2134-2158.