بررسی مفهوم‌سازی شناختی عشق در رمان‌های سیمین دانشور

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای تخصصی رشتۀ زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشیار بخش زبان و ادبیات فارسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

3 استادیار، بخش زبان‌های خارجی و زبان‌شناسی، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده

در نوشتار پیش رو، مفهوم­سازی عشق در رمان­های سیمین دانشور، برپایۀ نظریۀ مفهوم­سازی شناختی احساسات در پژوهش­های کووچش (1986 و 2010) مطالعه شده‌ است. در فرایند نگارش مقاله، نخست استعاره­های مفهومی عشق، با ترکیب روش جستجوی واحدهای واژگانی مربوط به حوزۀ مقصد، به­کمک نرم‌افزار واژه‌نمای اَنت‌کانک (آنتونی، 2014) و روش جستجوی دستی از پیکره استخراج شدند؛ سپس برای شناسایی و به دست دادن مجازهای مفهومی به کار ‌رفته در مفهوم‌سازی عشق و استخراج مفاهیم وابسته به عشق، از روش جستجوی دستی استفاده شد. در مرحلۀ بعد، انواع استعاره­ها و مجاز­های مفهومی عشق و همچنین مفاهیم وابسته به عشق - که از استعاره­ها و مجاز­های مفهومی عشق به دست می­آیند – بررسی شد. در پایان کار نیز، بر اساس استعاره‌ها، مجازها و مفاهیم وابسته، مدل‌ شناختی عشق در رمان‌های دانشور شناسایی گردید. مدل شناختی مورد نظر، از (40) استعارۀ مفهومی، (33) مجاز‌ مفهومی با الگوی عام مجازی نتیجۀ احساس به­جای احساس و در نهایتً (11) مفهوم وابسته به عشق که تعدادی از آن­ها سازندۀ عشق و تعدادی دیگر همراه یا نتیجۀ عشق هستند، ساخته شده ‌است.
 

کلیدواژه‌ها


بارسلونا، آنتونیو (1390). استعاره و مجاز با رویکرد شناختی. مترجم: فرزان سجودی؛ لیلا صادقی و تینا امراللهی. تهران: نقش جهان.
دانشور، سیمین (1348). سووشون. تهران: خوارزمی.
---------- (1380). ساربان سرگردان. تهران: خوارزمی.
---------- (1395). جزیرۀ سرگردانی. تهران: خوارزمی.
زرقانی، سید مهدی، محمد جواد مهدوی و مریم آیاد (1392). تحلیل شناختی استعاره‌های عشق در غزلیات سنایی. جستارهای ادبی، 46 (4)، 1-30.
------------------------------------ (1393). تطور استعارۀ عشق از سنایی تا مولانا. دوفصلنامۀ علمی - پژوهشی ادبیات عرفانی دانشگاه الزهرا، 6 (11)، 43-79.
قوام، ابوالقاسم و ثمین اسپرغم (1394). بررسی استعاره‌های «عشق» و «معشوق» در دوبیتی‌های عامیانۀ منطقۀ خراسان بر بنیاد نظریۀ استعارۀ شناختی. کهن نامۀ ادب پارسی، 6 (3)، 1-27.
کووچش، زولتان (1394). استعاره در فرهنگ. مترجم: نیکتا انتظام. تهران: سیاهرود.
------------ (1395). زبان، ذهن و فرهنگ مقدمه‌ای مفید و کاربردی. مترجم: جهانشاه میرزابیگی. تهران: آگاه.
------------ (1396 الف). استعاره مقدمه‌ای کاربردی. مترجم: جهان‌شاه میرزابیگی. تهران: آگاه.
------------ (1396 ب). استعاره‌ها از کجا می‌آیند؟. شناخت بافت در استعاره. مترجم: جهانشاه میرزابیگی. تهران: آگاه.
لیکاف، جرج و مارک جانسون (1394). استعاره‌هایی که با آن‌ها زندگی می‌کنیم. مترجم: هاجر آقا ابراهیمی. تهران: علمی.
--------------------- (1395). فلسفۀ جسمانی. ذهن جسمانی و چالش آن با اندیشۀ غرب. مترجم: جهانشاه میرزابیگی. تهران: آگاه.
هاشمی، زهره و ابوالقاسم قوام (1392). نگرش احمد غزّالی به عشق بر بنیاد نظریة استعارة شناختی. مجلّۀ ادب پژوهی، 7 (26)، 49-71.
--------- (1394). عشق صوفیانه در آینۀ استعاره؛ نظام‌های استعاری عشق در متون عرفانی منثور بر اساس نظریۀ استعارۀ شناختی. تهران: علمی.
References
Anthony, L. (2014). AntConc (Version 3.4.3) [Computer Software]. Waseda University: Japan, Retrieved from http://www.laurenceanthony.net/software/antconc.
Kövecses, Z. (1986). Metaphors of anger, pride and love: A lexical approach to the structure of concepts. Amsterdam: John Benjamin.
----------------- (1988). The language of love: The semantics of passion, in conversational English. Lewisburg, PA: Bucknell University Press.
----------------- (1990). Emotion concepts. New York: Springer-Verlag.
----------------- (1991). A linguist's quest for love. Journal of Social and Personal Relationships8 (1), 77-97.
----------------- (2003). Metaphor and emotion: Language, culture, and body in human feeling. Cambridge: Cambridge University Press.
----------------- (2010). Metaphor. A Practical Introduction. New York: Oxford University Press.
Pirzad, Sh., A. Pazhakh & A. Hayati. (2012). A comparative study on basic emotion conceptual metaphors in English and Persian literary texts. International Education Studies, 5 (1), 200-207.
Romano, M. (1998). The scope of metaphor for friendship in old English and Old Norse: A contrastive analysis. RESLA, 13, 305-314.
Stefanowitsch, A. (2006 a). Corpus-based approaches to metaphor and metonymy. In: A. Stefanowitch and S. T. Gries (Eds.), Corpus-based approaches to metaphor and metonymy (pp. 1-16). Berlin: Mouton de Gruyter.
----------------------- (2006 b). Words and their metaphors: A corpus-based approach. In: A. Stefanowitch & S. T. Gries (Eds.), Corpus-based approaches to metaphor and metonymy (pp. 1–16). Berlin: Mouton de Gruyter.
Sternberg, R. J. (1986). A triangular theory of love. Psychological review93 (2), 119-135.
Yang, G. (2002). Love and its Conceptual Metaphors in Mandarin: Aspectual Classification. Unpublished Manuscript, Department of Linguistics, University of California at Berkeley.