اصل توالی رسایی در خوشه های انسایشی در واژه‌های بسیط در مقایسه با توالی های انسایشی در مرز ترکیب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استاد گروه زبان شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

چکیده

به­طور سنّتی تصوّر بر این است که سازمان­دهی اجزاء در یک هجا و در میان هجاها از اصول رسایی پیروی می­کند. عامل رسایی نه­تنها در چینش واحدهای واجی در سطح هجا محدودیت ایجاد ­می­کند، بلکه در حوزۀ واژه و در تعیین نوع توالی­های موجود در مرز هجاها نیز تأثیرگذار است. هدف از پژوهش حاضر بررسی میزان تخطّی خوشه­ها و توالی­های انسایشی­ها از اصل توالی رسایی است. به­منظور پاسخ به این پرسش (15446) واژۀ مرکّب و مشتق - مرکّب برای بررسی توالی و (14336) واژۀ بسیط برای بررسی خوشه از فرهنگ­های فارسی جمع­آوری شده و اطّلاعات واج­شناختی مربوط به هر واژه استخراج شده است. نتایج نشان می­دهد که الف: بسامد انسایشی­ها به­مثابة عضو دوم در خوشه (7/5) برابر عضو اوّل و در توالی (3/2) برابر عضو اوّل است؛ ب: بسامد محدودۀ رسایی منفی در خوشه (82%) و در توالی (74%) است؛ همچنین میزان تخطّی از اصل توالی رسایی در خوشه (18%) و در توالی (26%) است؛ ج: همۀ موارد تخطّی از اصل توالی رسایی در خوشه­های موجود در واژه­های بسیط مربوط به وام­واژه­ها است.
 

کلیدواژه‌ها


انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن. 8 جلد مصوّر. تهران: سخن.
بی­جن­خان، محمود (1384). واج­شناسی/ نظریۀ بهینگی. تهران: سمت.
ثمره، یدالله (1378). آواشناسی زبان فارسی (آواها و ساخت آوایی هجا). ویرایش دوم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
رحیمی، افشین؛ محرم اسلامی و بهرام وزیرنژاد (1394). توزیع رسایی در خوشۀ دوهمخوانی مرز هجا در زبان فارسی. زبان پژوهی، 7 (17)، 7-27.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1385). واج­شناسی: رویکردهای قاعده­بنیاد. چاپ اوّل. تهران: سمت.
-------------------؛ فرزانه تاج­آبادی و بهروز محمودی ­بختیاری (1391). قلب آوایی در زبان فارسی و برخی گویش­های ایرانی. نشریۀ ادب و زبان، 15 (32)، 105-127.
-------------------؛ فردوس آقاگل­زاده ­­سیلاخوری و سکینه نویدی­باغی (1393). بررسی قانون مجاورت هجا در واژه­های بسیط فارسی. مجلّۀ زبان­شناسی و گویش­های خراسان، 6 (10)، 25-49.
مشیری، مهشید (1369). فرهنگ زبان فارسی. تهران: سروش.
معین، محمد (1381). فرهنگ معین. چاپ چهارم. 2 جلد. تهران: آدنا.
منصوری، مهرزاد (1388)، نظام بسامدی واج­ها در زبان فارسی. ایلام: دانشگاه ایلام.
نویدی باغی، سکینه (1392)، بررسی واج­آرایی واژگان بسیط چندهجایی در زبان فارسی. پایان­نامۀ کارشناسی‌ارشد زبان­شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
 
Alamolhoda, S. M. (2000). Phonostatistics and Phonotactics of the Syllable in Modern Persian. PhD.thesis, Helsinki: Finnish Oriental Society.
Carr, Ph. (1993). Phonology. The MacMillan Press. LTD.
Catford, J. C. (2002). A Practical Introduction to Phonetics (2nd edition). Oxford, New York: Oxford University Press.
Crystal, D. (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics (6th Edition). Malden, Oxford & Carlton: Blackwell.
Davis, S. (1998). Syllable Contact in Optimality Theory. Journal of Korean Linguistics, 23, 181-211.
Gouskova, M. (2004). Relational Hierarchies in Optimality Theory: the case of Syllable Contact. Phonology, 21, 201-250.
Gussman, E. (2002). Phonology Analysis and Theory. UK Cambridge University Press.
Hayes, B. (2009). Introductory Phonology. Blackwell Publishing.
Hyman, L. M. (1975). Phonology, Theory and Analysis.New York. Holt. Reinhart and Winston.
Kenstowitcz, M. (1994). Phonology in Generative Grammar. Cambridge MA & Oxford UK: Blackwell.
Murray, R. W. & Venemann, Th. (1983). Sound Change and Syllable Structure in Germanic Phonology. Language,59, 514- 528.
Parker, S. (2008). Sound level protrusions as physical correlates of sonority. Journal of Phonetics 36 (1). 55-90. doi:10.1016/j.wocn.2007.09.003.
Parker, S. G. (2002). Quantifying the sonority hierarchy. Ph.D. dissertation, University of Massachusetts Amherst. Distributed by GLSA.
Pulgram, E. (1970). Syllable, word, nexus, cursus, 81. (Janua Linguarum, Series Minor). The Hague: Mouton.
Roca, I. (1994). Generative Phonology. London & New York: Routledge.
--------- (1997). Derivations and Constraints in Phonology. Clanderton Press:Oxford.
Vennemann, T. (1988). Preference Laws for Syllable Structure and the explanation of Sound Change: with special reference to German, Germanic, Italian and Latin. Berlin. New york. Amsterdam: Mouton de Gruiter.