تحلیل‌ترکیب‌های برون‌مرکزِ بهووریهی‌وهمپایه درگویش الشتری

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه آموزش زبان انگلیسی و زبان‌شناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

2 دانشیار، گروه زبان انگلیسی و زبان‌شناسی، دانشکدۀ زبان و ادبیات، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران.

3 استادیار، گروه آموزش زبان انگلیسی و زبان‌شناسی، واحد کرمانشاه، دانشگاه آزاد اسلامی، کرمانشاه، ایران

چکیده

اگرچه ترکیب یکی از فرایندهای اصلی واژه‌سازی در همۀ زبان‌های جهان است و همواره مورد توجّه پژوهشگران حوزۀ صرف بوده؛  امّا هنوز یکی از بحث‎برانگیزترین حوزه‎ها در توصیف زبانی است. تاکنون تقسیم‌بندی‌های متعدّدی برای واژه‌های مرکّب ارائه شده است که یکی از رایج‌ترین انواع آن‌ها واژه‌های مرکّب برون‌مرکز است. در زبان لکی که یکی از زبان‌های متعلّق به شاخۀ غربی - شمالیِ زبان‌های ایرانی است، ترکیب از مهم‌ترین فرایند‌های واژه‌سازی به‌شمار می‌آید و بخش عمده‌ای از ترکیب‌های این زبان از نوع برون‌مرکز هستند. هدف پژوهش حاضر این است که دو نوع از ساخت‌های برون‌مرکز در زبان لکی گویش الشتری را براساس طبقه‎بندی بائر (2017) شناسایی و تحلیل نماید. نتایج حاصل از تحلیل داده‌ها نشان داد که ترکیب برون‌مرکز بهووریهی در این گویش دارای پنج ساختار متفاوت است: (1) صفت + اسم؛ (2) اسم + صفت؛ (3) اسم + اسم؛ (4) کمیت‌نما + اسم؛ (5) اسم + حرف اضافه + اسم. ترکیب‌ برون‌مرکز هم‌پایه نیز به دو دستۀ کلّی حفظ‎کنندۀ طبقه و تغییردهندۀ طبقه تقسیم می‌شود که اولی به‌صورت (اسم + اسم) و دومی به‌صورت (فعل + فعل) یا (گروه اسمی + گروه اسمی) ظاهر می‌شود. تحلیل معنایی داده‌ها همچنین  نشان‎دهندة نقش بدن‎م‍ندی، مجاز، استعاره، شاخص‎های فرهنگی و سبک زندگی گویشوران الشتری بر ساخت ترکیب‌های برون‌مرکز در زبان آن‌هاست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

مراجع

آزادپور، رضا (1392). گویش لکی: آواشناسی، دستور، واژگان. قم: نشر نگاران نور.
پورشاهیان، بهار؛ آرزو نجفیان؛ بلقیس روشن و مهدی سبزواری (1395). بررسی ساخت مرکّب‌های برون مرکز زبان فارسی. زبان و زبان‌شناسی، 12 (23)، 39-60.
خیام‌پور، عبدالرسول (1347). دستور زبان فارسی (چاپ ششم). تبریز: کتاب‌فروشی تهران.
دبیرمقدم، محمد (1393). رده‌شناسی زبان‌های ایرانی، جلد دوم. تهران: سمت.
شقاقی، ویدا (1389). مبانی صرف. چاپ سوم. تهران: سمت.
شهسواری، فرامرز (1394). واج، تکواژ و واژه در زبان لکی. کرمانشاه: طاق‌بستان.
طباطبایی، علاءالدین (1382). اسم و صفت مرکّب در زبان فارسی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی.
طباطبایی، علاءالدین (1394). ترکیب در زبان فارسی: بررسی ساختاری واژه‎های مرکّب. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
عاصی، مصطفی و بدخشان، ابراهیم (1389). رده‌بندی واژه‎های مرکّب. متن پژوهی ادبی. (46)، 71-94.
غلامی، بهادر (1395). فرهنگ باساک: ریشه‌شناسی واژگان زبان لکی. خرم‌آباد: پراکنده.
فرشیدورد، خسرو (1389). ترکیب و اشتقاق در زبان فارسی (ترکیب و تحول آن در زبان فارسی). تهران: زوّار.
کیانی کولیوند، کریم (1390). فرهنگ و واژه‌نامۀ لکی (فرهنگ کیان). دو جلد. خرم‌آباد: سیفا.
مقربی، مصطفی (۱۳۷۲). ترکیب در زبان فارسی. تهران: توس.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار