ساخت‌ها و راهبردهای امری در زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه زبان و ادبیات انگلیسی و زبان‌شناسی، دانشکده زبان و ادبیات ، دانشگاه کردستان، سنندج، ایران

2 دکترای زبان‌شناسی، گروه زبان‌شناسی، دانشکده زبان‌های خارجی، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

نوشتار پیش رو ساخت امری و صیغگان آن را در زبان فارسی بررسی کرده است. بدین منظور ابتدا ساخت امری متعارف و سپس ساخت‌های غیر متعارف در این زبان توصیف شده است. نتایج نشان می‎دهد که فارسی دو ساخت امری کمینه‎ و بیشینه دارد. ساخت کمینة متعارف پیرامون فاعل دوم‌شخص مفرد و ساخت بیشینه نامتعارف پیرامون فاعل‎های غیر دوم‌شخص مفرد شکل می‌گیرد که به لحاظ صوری با ساخت کمینه ناهمگون‌ هستند؛ ولی در توزیع تکمیلی با آن قرار دارند. افزون بر این دو ساخت، چهار ساخت تحلیلی نیز وجود دارد که به‎طور عمده بر افعال حرکتیِ دستوری‌شده متّکی بوده و در برخی از بافت‎ها در ترکیب با فعل اصلی معنای ثانویة رهنمودی را به‌مثابة راهبرد (و نه ساخت) امری القا می‌کنند. معنا و نقش اولیۀ این ساخت‎ها عمدتاً ترغیبی و تهییجی است و برخلاف ساخت‎های امری نامتعارف در توزیع تکمیلی با فاعل دوم‌شخص مفرد نیستند. دیگر راهبرد‎هایی که در زبان فارسی برای بیان امر به‎کار می‌روند، عبارت‌اند از ساخت وجهی، جملات خبری و پرسشی.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


دبیرمقدم، محمد و مریم شوقی (1397). توصیف و تحلیل ساخت امری در زبان فارسی معاصر ازنظر شناختی. زبان و زبان‌شناسی. (28)، 53-73.
راسخ‎مهند، محمد (1393). پیدایش افعال دوگانه در زبان فارسی. پژوهش‌های زبانشناسی تطبیقی. (7)، 70-95.
عباسی، زهرا و محبوبه باقری (1395). تحلیل رده‌شناختی ساخت امری در زبان فارسی. زبان‌کاوی، (3)،15-36.
مغانی، حسین (1397). معنی‌شناسی جملات امری در فارسی. مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران. (21)، 99-126.
ملکی ارفعی، فرزانه، مجتبی منشی‌زاده، حیات عامری و فردوس آقاگل‌زاده (1398). بازنمایی انواع وجه امری در زبان فارسی: رویکرد شناختی. پژوهش‌نامة آموزش زبان فارسی به غیر فارسیزبانان. سال هشتم، (1)، 183-200.
نغزگوی کهن، مهرداد و تابش‌فر، لیلا (1397). نقش افعال حرکتی و سببی در ساخت امری تکریمی از منظر دستوری‌شدگی. پژوهش‌های زبانشناسی تطبیقی. (15)، 159-174.