مقایسه بازتاب استعاری زمان در دو گفتمان متون مطبوعاتی فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استاد گروه زبان‏ شناسی و زبان های خارجی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

3 دانشیار، گروه زبان‌‏شناسی، دانشکدۀ علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

در پژوهش توصیفی ‌- ‌‌تحلیلی حاضر، در چارچوب کلی معنا‏شناسی ‌شناختی و با تأکید بر نظریه استعارۀ مفهومی لیکاف و جانسون (1980)، ضمن بهره‏گیری از روش نونز و سویتسر (2006) و منطق ریاضی، استعاره‌‏های حرکتی زمان در مقاله‏های سیاسی و اقتصادی روزنامه شرق مقایسه می‌‏شوند. اهداف پژوهش تعیین کارآیی نظریه یادشده، تعیین انواع استعاره‏ های حرکتی زمان و الگوی غالب در این متون، چگونگی توزیع و ساز و کارهای بیانی آن‏هاست. جامعة آماری شامل همة مقاله‏ های سیاسی و اقتصادی این روزنامه در سال (1396) و حجم نمونه شصت مقاله است. نتایج بیان­گر کارآیی نظریة شناختی مورد بحث بود؛ افزون بر این، مشخّص شد که استعارۀ حرکت زمان با بیشترین بسامد (72%)، الگوی غالب است و استعاره‏های حرکت ناظر (18%) و حرکت بی‏ناظر (9%) دیگر الگوهای موجود هستند. نگارندگان استعارۀ حرکت زمان و ناظر را که از کمترین بسامد (1%) برخوردار بود، الگو تلقّی نکردند. بین توزیع انواع استعاره‏ها در هر یک از متون سیاسی و اقتصادی اختلاف معناداری دیده نشد؛ امّا در کل داده‏ ها اختلاف معناداری بین استعارۀ حرکت زمان و استعاره‌های دیگر وجود داشت که می‏تواند نشانه‏ای از بنیادی‌‏تر و حیاتی‏ تربودن زمان نسبت به مکان در مسائل اقتصادی و سیاسی باشد؛ اگرچه در بیشتر استعاره ‏ها، مفاهیم زمانی با استفاده از مفاهیم مکانی بیان شده بودند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


افراشی، آزیتا (1392). ادراک و بازنمود زبانی زمان: تحلیلی شناختی. مجموعه مقالات دومین همایش زبان‌‏شناسی و آموزش زبان فارسی، (صص. 52-66). شیراز: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات فارس.
خوشخونژاد، امیرعلی (1398). بررسی مقایسه‏ای برخی عوامل مؤثّر بر تعبیر استعاری زمان در فارسی و بلوچی سرحدی: رویکردی شناختی. رسالۀ دکتری، زاهدان: دانشگاه سیستان و بلوچستان.
روشن، بلقیس و لیلا اردبیلی (1392). مقدمه‏ای بر معناشناسی شناختی. تهران: نشر علم.
روشن، بلقیس و مینا وندحسینی (1395). خطوط زمان در زبان فارسی. مطالعات زبان‏ها و گویش‎‏های غرب ایران، 3 (14)، 77-101.
سجودی، فرزان و زهرا قنبری (1391). بررسی معناشناختی استعارۀ زمان در داستان‌های کودک به زبان فارسی (رده سنی الف، ب، ج). نقد ادبی، 5 (19)، 50-70.
شرف‌زاده، محمدحسین؛ فاطمه علوی و آسیه علیمردانی (1392). یک رویکرد شناختی به مفهوم استعاری زمان در زبان فارسی. مجموعه­مقالات دومین همایش زبان‌‏شناسی و آموزش زبان فارسی، شیراز: دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات فارس.
کوِچش، زلتان (1393). مقدمه‏ای کاربردی بر استعاره. ترجمه: شیرین پورابراهیم، تهران: سمت.
یوسفی‏ راد، فاطمه (1382). بررسی استعارۀ زمان در زبان فارسی: رویکرد معنی‌شناسی شناختی. پایان­نامة کارشناسی­ ارشد، تهران: دانشگاه تربیت­مدرس.
منصوری، بهاره (1395). فراگیری استعاره‏های حرکتی زمان در کودکان فارسی‏ زبان. رسالة دکتری. تهران: پژوهشکده زبان‏شناسی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.