رویکرد قدرت جایگاهی به تقویت آغازه در زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

3 دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

4 دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

تقویت یکی از فرایندهای واجی رایج در برخی از زبان‌هاست که برعکس تضعیف است. ﭘﮊوهش پیش رو، این فرایند را که بیشتر در جایگاه آغازین هجا و واژه روی می‌دهد، در تحوّل از فارسی میانه به نو برمبنای رویکرد «قدرت جایگاهی» و با بهره‌گیری از «اصل توالی رسایی» و «قانون مجاورت هجا» بررسی کرده است. به این منظور، (۱۲۰) واﮊۀ فارسی میانه از فرهنگ‌های گوناگون زبان پهلوی استخراج و تحلیل شدند. برخی از یافته‌های ﭘﮊوهش عبارت‎اند از: (۱) فرایندهای واجی انسدادی‌شدگی، سایشی‌شدگی غلت، دهانی‌شدگی، واک‌رفتگی و درج بر آغازۀ واﮊه‌های فارسی میانه در تحوّل به فارسی نو اعمال شده‌اند. (۲) فرایند انسدادی‌شدگی غلت در جایگاه آغازۀ هجا و واﮊه براساس «اصل توالی رسایی» و «قانون مجاورت هجا» و همچنین حفظ تقابل همنشینی و جانشینی روی‌داده است. (۳) جایگاه قوی در تحوّل از میانه به نو، انفکاکی است. (۴) مسیر تقویت از فارسی میانه به نو، دارای دو بُعد «رسایی‌زدایی» و «تغییر در مشخّصه‌های حنجره‌ای و جایگاه تولید» است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Positional Strength Approach to Initial Fortition in Persian Language

نویسندگان [English]

  • Zahra Karimi Bavaryani 1
  • Zeinab Mohammad Ebrahimi 2
  • Alieh Kord Zafaranlu Kamboziya 3
  • Yadollah Mansouri 4
1 Ph.D. Student of Linguistics, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
2 Assistant Professor, Department of Linguistics, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
3 Associate Professor, Department of Linguistics, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
4 Associate Professor, Department of Linguistics, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Fortition as one of the common phonological processes is the opposite of lenition. It occurs mostly in the initial position of the syllables and words. The present research has studied the fortition processes and evolutions from the Middle Persian to the Modern Persian based on positional strength approach, sonority sequencing principle (SSP), and syllable contact law (SCL). To do this, 120 middle Persian words were selected from different Pahlavi dictionaries and were analyzed. The research findings are as follows: 1. Middle Persian words in their evolution to Modern Persian have undergone occlusivization, glide fricativization, buccalization, devoicing, and insertion on their initial positions; 2. The process of glide fricativization in the initial position of syllables has occurred based on sonority sequencing principle and syllable contact law, and it has also occurred to keep syntagmatic and pragmatic oppositions. 3. The strong position of words and syllables in their evolutions from the Middle Persian to the Modern Persian is disjunctive. 4. The fortition trajectory from the Middle Persian to the Modern Persian has two dimensions namely desonorization and the change in laryngeal position and the place of articulation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • positional strength
  • fortition
  • Syllable Contact Law
  • Sonority Sequencing Principle
  • Middle Persian
آرام، یوسف و عاطفه حسینی صفوت (۱۳۹۵). بررسی پیکره بنیاد فرایندهای واجی تضعیف و تقویت در ادوار تاریخی زبان فارسی. نشریه ﭘﮊوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، ۲(۱۱)، ۱۵۹-۱۷۶.
آموزگار، ﮊاله و احمد تفضلی (۱۳۸۲). زبان پهلوی: ادبیات و دستور آن. تهران: معین.
علی‌‌نژاد، بتول و حسن آزموده (۱۳۹۳). فرایند حذف و نشان‌داری: محل تولید همخوان‌ها در زبان فارسی. دوفصلنامه پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، ۸ (۴)، ۱۱-۲۶.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (۱۳۸۵). نقد و تصحیح مقاله محمدرضا مجیدی و المار ترنز. مجلّة زبان و زبان‌شناس، ۲ (۳)، ۱۱۰-۱۱۸.
مکنزی، دیوید نیل (۱۳۹۱). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. مترجم: مهشید میرفخرایی. تهران: ﭘﮊوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
منصوری، یدالله (۱۳۹۴). فرهنگ زبان پهلوی: جلد نخست Ā -A. تهران: دانشسگاه شهید بهشتی.
منصوری، یدالله (۱۳۹۶). فرهنگ زبان پهلوی: جلد دوم B-G. تهران: دانشسگاه شهید بهشتی.
نیبرگ، هنریک ساموئل (۱۳۹۰). دستورنامه پهلوی: شرح واژگان و دستور زبان. تهران: نشر اساطیر.