بررسی مفهوم سازی حرکت در افعال مرکب فارسی: رویکردی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‎شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبان‎شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه زبان‎شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

حرکت به‎عنوان یکی از مفاهیم بنیادی در نظام شناختی بشر به گونه‎های مختلف در زبان‎ها بازنمایی می‎شود. پژوهش حاضر نحوه واژگانی‎شدگی فعل مرکب حرکتی در زبان فارسی را بررسی می‎کند. نوع پژوهش توﺻﯿﻔﯽ‎‎– ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ است که به چگونگی واژگانی‎شدگی در افعال مرکب حرکتی تشکیل‎شده از عنصر غیرفعلی (اسم، صفت یا قید) و همکرد (کردن، دادن، شدن، زدن، خوردن،رفتن، بردن، آمدن، کشیدن، و ...) براساس نظریه واژگانی‎شدگی تالمی (1985) می‎پردازد تا به میزان واژگانی‎شدگی این افعال در زبان فارسی که به دو گونه «مرکب واژگانی‎شده و مرکب تابع‎محور» تقسیم می‎شوند، دست یابد. ازاین‎رو، 100 فعل مرکب حرکتی مندرج در فرهنگ سخن (1381) جمع‎آوری و بررسی شدند. تحلیل‎ها نشان می‎دهد که واژگانی‎شدگی در مؤلفه‎های حرکت و شیوه از بسامد بیشتری برخوردار است. از نتایج دیگر، این است که اصل نظریه‎ اسلوبین (1960)، درخصوص تمایل سخنگویان زبان‎های فعل‎محور بر حذف‎ مسیر در جملات، درمورد زبان فارسی نیز صدق می کند. تالمی (۲۰۰۰ب) حضور شیوه و سبب را به طور هم‎زمان نفی می‎کند و زیر ساختی مجزا برای تعیین هریک به‎دست می‎دهد؛ اما حین بررسی با افعالی روبه‎رو شدیم که هم‎زمان شیوه و سبب را در فعل رمزگذاری می‎کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ازکیا، ندا (1390). حرکت در زبان فارسی: رویکردی شناختی و ردهشناختی. رساله ‎‎دکتری زبان‎شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران.
ازکیا، ندا؛ ساسانی، فرهاد (1391). واژگانی‎شدن در فعل‎های حرکتی فارسی: الگویی تازه. زبان و زبانشناسی، 8 (15)، 83-104.
ازکیا، ندا؛ ساسانی، فرهاد؛ افراشی، آزیتا (1394). واژگانی‎شدگی، چارچوبی برای تبیین ‎‎فعل غیرساده حرکتی در زبان فارسی از منظری معنایی. فصلنامه زبان پژوهی، 7 (14)، 31-57.
انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن. چاپ هشتم. تهران: سخن.
ایرانلو، حسن (1387). بررسی مشکلات یادگیری افعال حرکتی روسی برای فارسی‎زبانان. مجلة تخصصی زبان و ادبیات دانشکده ادبیات و علومانسانی مشهد، 41 (2)، 29-58.
اسلامی‎پور، نجمه؛ شرف‎زاده، محمدحسین (1398). مقایسة افعال حرکتی در دو زبان فارسی و انگلیسی ازدیدگاه شناختی و رده‎شناختی. فصلنامة زبان پژوهی، 11 (31) 223-264).
حامدی شیروانی، زهرا؛ شریفی، شهلا (1393). بررسی رده‎شناختی مقوله قمر در ساخت رویدادی افعال حرکتی در زبان فارسی. دوماهنامه جستارهای زبانی، 5 (2)، 71-89.
دبیرمقدم، محمد (1374). فعل مرکب در زبان فارسی. مجله زبانشناسی، 12 (1و2)، 2-45.
شاه‎حسینی، فائقه؛ روشن، بلقیس؛ صبوری، نرجس‎بانو؛ نجفیان، آرزو (1396). بررسی گذرایی فعل‎های حرکتی در زبان فارسی. دوماهنامه جستارهای زبانی، 7 (8)، 117-136.
گلفام، ارسلان؛ افراشی، آزیتا؛ مقدم، غزاله (1392). مفهوم‎سازی افعال حرکتی بسیط زبان فارسی: رویکردی شناختی. فصلنامه مطالعات زبان و گویشهای غرب ایران، 1 (3)، 122-130.
مسگرخویی، مریم (1391). بازنمود رویداد حرکت در فارسی: رویکردی شناختی. به کوشش محمد دبیرمقدم، مجموعهمقالات هشتمین همایش زبانشناسی ایران (صص. 1-28). تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
میرخالق داد، فاطمه؛ حسومی، ولی‎الله (1397). تحلیل کارکرد افعال حرکتی در ‎‎‎‎قرآن کریم با رویکرد شناختی. دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، 12 (2)، 103-133.