بررسی مفهوم سازی حرکت در افعال مرکب فارسی: رویکردی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‎شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبان‎شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

3 دانشیار گروه زبان‎شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

حرکت به‎عنوان یکی از مفاهیم بنیادی در نظام شناختی بشر به گونه‎های مختلف در زبان‎ها بازنمایی می‎شود. پژوهش حاضر نحوه واژگانی‎شدگی فعل مرکب حرکتی در زبان فارسی را بررسی می‎کند. نوع پژوهش توﺻﯿﻔﯽ‎‎– ﺗﺤﻠﯿﻠﯽ است که به چگونگی واژگانی‎شدگی در افعال مرکب حرکتی تشکیل‎شده از عنصر غیرفعلی (اسم، صفت یا قید) و همکرد (کردن، دادن، شدن، زدن، خوردن،رفتن، بردن، آمدن، کشیدن، و ...) براساس نظریه واژگانی‎شدگی تالمی (1985) می‎پردازد تا به میزان واژگانی‎شدگی این افعال در زبان فارسی که به دو گونه «مرکب واژگانی‎شده و مرکب تابع‎محور» تقسیم می‎شوند، دست یابد. ازاین‎رو، 100 فعل مرکب حرکتی مندرج در فرهنگ سخن (1381) جمع‎آوری و بررسی شدند. تحلیل‎ها نشان می‎دهد که واژگانی‎شدگی در مؤلفه‎های حرکت و شیوه از بسامد بیشتری برخوردار است. از نتایج دیگر، این است که اصل نظریه‎ اسلوبین (1960)، درخصوص تمایل سخنگویان زبان‎های فعل‎محور بر حذف‎ مسیر در جملات، درمورد زبان فارسی نیز صدق می کند. تالمی (۲۰۰۰ب) حضور شیوه و سبب را به طور هم‎زمان نفی می‎کند و زیر ساختی مجزا برای تعیین هریک به‎دست می‎دهد؛ اما حین بررسی با افعالی روبه‎رو شدیم که هم‎زمان شیوه و سبب را در فعل رمزگذاری می‎کنند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله [English]

Conceptualization of Motion in Persian Compound Verbs: A Cognitive Approach

نویسندگان [English]

  • Beheshte Ozgoli 1
  • Hayat Ameri 2
  • Bahram Modaressi 3
1 Ph.D. Student of Linguistics, Central Tehran Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran.
2 Associate Professor of Linguistics, Department of Linguistics, Tarbiat-e-Modaress University, Tehran, Iran
3 Associate Professor of Linguistics, Central Tehran Branch, Islamic Azad. University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Motion is considered as a fundamental concept in human cognitive system that could be represented in all languages differently. The present paper is going to explain that how lexicalization happens in motion compound verbs. This research is analytical descriptive, and is going to study the lexical meaning of the none-verbal elements and main verb elements such as (do, give, become, hit, eat, go, take, come, pull) according to Talmy’s theory(1985) ,and to find the amount of lexicalization of these verbs in Persian language which is divided into verb-framed and satellite-framed combined verbs. Another aim is to show the semantic meaning between its constructions. Thus, 100 combined verbs collected as non-head framed construction which consisted of mentioned verbs from Fargang-e-Sokhan (Anvari,1381). The results indicate that lexicalization happens both in root and satellite. It also shows that the meaning components of each head framed construction causes that special satellite accompanied with the mentioned verbs, thus the more fertility in satellite, the more lexicalization. Other results show that Persian compound verbs are more satellite-framed than verb-framed. Another result shows that according to Slobin’s theory (1960), speakers of verb-based languages as persian languags languages tend to remove the component of path in sentences.

کلیدواژه‌ها [English]

  • cognitive linguistics
  • compound verbs
  • motion verbs
  • lexicalization
  • lexicalization compound verb
ازکیا، ندا (1390). حرکت در زبان فارسی: رویکردی شناختی و ردهشناختی. رساله ‎‎دکتری زبان‎شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم تحقیقات تهران.
ازکیا، ندا؛ ساسانی، فرهاد (1391). واژگانی‎شدن در فعل‎های حرکتی فارسی: الگویی تازه. زبان و زبانشناسی، 8 (15)، 83-104.
ازکیا، ندا؛ ساسانی، فرهاد؛ افراشی، آزیتا (1394). واژگانی‎شدگی، چارچوبی برای تبیین ‎‎فعل غیرساده حرکتی در زبان فارسی از منظری معنایی. فصلنامه زبان پژوهی، 7 (14)، 31-57.
انوری، حسن (1381). فرهنگ بزرگ سخن. چاپ هشتم. تهران: سخن.
ایرانلو، حسن (1387). بررسی مشکلات یادگیری افعال حرکتی روسی برای فارسی‎زبانان. مجلة تخصصی زبان و ادبیات دانشکده ادبیات و علومانسانی مشهد، 41 (2)، 29-58.
اسلامی‎پور، نجمه؛ شرف‎زاده، محمدحسین (1398). مقایسة افعال حرکتی در دو زبان فارسی و انگلیسی ازدیدگاه شناختی و رده‎شناختی. فصلنامة زبان پژوهی، 11 (31) 223-264).
حامدی شیروانی، زهرا؛ شریفی، شهلا (1393). بررسی رده‎شناختی مقوله قمر در ساخت رویدادی افعال حرکتی در زبان فارسی. دوماهنامه جستارهای زبانی، 5 (2)، 71-89.
دبیرمقدم، محمد (1374). فعل مرکب در زبان فارسی. مجله زبانشناسی، 12 (1و2)، 2-45.
شاه‎حسینی، فائقه؛ روشن، بلقیس؛ صبوری، نرجس‎بانو؛ نجفیان، آرزو (1396). بررسی گذرایی فعل‎های حرکتی در زبان فارسی. دوماهنامه جستارهای زبانی، 7 (8)، 117-136.
گلفام، ارسلان؛ افراشی، آزیتا؛ مقدم، غزاله (1392). مفهوم‎سازی افعال حرکتی بسیط زبان فارسی: رویکردی شناختی. فصلنامه مطالعات زبان و گویشهای غرب ایران، 1 (3)، 122-130.
مسگرخویی، مریم (1391). بازنمود رویداد حرکت در فارسی: رویکردی شناختی. به کوشش محمد دبیرمقدم، مجموعهمقالات هشتمین همایش زبانشناسی ایران (صص. 1-28). تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی.
میرخالق داد، فاطمه؛ حسومی، ولی‎الله (1397). تحلیل کارکرد افعال حرکتی در ‎‎‎‎قرآن کریم با رویکرد شناختی. دوفصلنامه مطالعات قرآن و حدیث، 12 (2)، 103-133.