جایگاه و ویژگی‌های عناصر نحوی مؤثّر بر دامنۀ خوانش نمودی در زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‎شناسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبان‌شناسی، پژوهشکده تحقیق و توسعۀ علوم انسانی (سمت)، تهران، ایران

3 استادیار گروه زبان‎شناسی، واحد تهران مرکز، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

نمود واژگانی مشخّصه‌ای معنایی است که نشان می‌دهد رویداد بیان‌شده به‎وسیله فعل، چگونه در طول زمان به‎پیش می‌رود و دو ویژگی مستقل؛ انطباق مفعول با رویداد و مشخّصۀ رویداد را دارد. براثر تعامل این ویژگی‌ها، فضایی نحوی در گروه فعلی تشکیل می‌شود که آن را دامنۀ خوانش نمودی می‌نامند. در پژوهش حاضر در چارچوب رویکرد مک‌دونالد (2006 و 2008)، چگونگی اشتقاق نحوی محمول‌های حصولی و غایت‎مند و تشکیل دامنۀ خوانش نمودی در آن‎ها بررسی شده است. براساس نتایج پژوهش، در فرایند تشکیل دامنۀ خوانش نمودی اگر موضوع درونی اسم کمیت‌دار یا اسم جمع عریان باشد، مشخّصۀ نامعیّن با گروه نمودی هم‌نمایه می‌شود و درنتیجه، دامنۀ خوانش نمودیِ گسترده تشکیل می‌شود؛ امّا اگر موضوع درونی اسم شمارش‌ناپذیر باشد، با گروه فعلی کوچک هم‌نمایه می‌گردد و دامنۀ خوانش نمودیِ کمینه تشکیل می‌شود. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که وجود یا فقدان ویژگی [کمیت] در گروه اسمی به‌تنهایی تعیین‌کنندۀ دامنۀ خوانش نمودی نیست، بلکه حضور گروه نمود و جایگاه موضوع درونی پس از حرکت در نمودار درختی نیز در تعیین این دامنه اثرگذار است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ابوالحسنی چیمه، زهرا (1390). انواع نمود واژگانی در افعال فارسی. مجلّۀ ادب فارسی، 1 (6)، 101-120.
چراغی، زهرا؛ کریمی‌دوستان، غلامحسین (1392). طبقه‌بندی افعال زبان فارسی براساس ساخت رویدادی و نمودی. پژوهش‌های زبانی، 4 (2)، 41-60.
درزی، علی (1388). حالت و تطابق در ساخت ارتقا از درون جملات خودایستا. مجلّۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 60 (189)، 73-109.
گلفام، ارسلان (1385). اصول دستور زبان. تهران: سمت.
مفیدی نیستانک، روح‌اله (1390). ساخت رویداد و عوامل سازندة آن در زبان فارسی. رسالۀ دکتری زبان‌شناسی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
میرعمادی، علی (1379). نحو زبان فارسی و انگلیسی در قالب برنامه کمینگی. تهران: نشر فرهیخته.
ابوالحسنی چیمه، زهرا (1390). انواع نمود واژگانی در افعال فارسی. مجلّۀ ادب فارسی، 1 (6)، 101-120.
چراغی، زهرا؛ کریمی‌دوستان، غلامحسین (1392). طبقه‌بندی افعال زبان فارسی براساس ساخت رویدادی و نمودی. پژوهش‌های زبانی، 4 (2)، 41-60.
درزی، علی (1388). حالت و تطابق در ساخت ارتقا از درون جملات خودایستا. مجلّۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 60 (189)، 73-109.
گلفام، ارسلان (1385). اصول دستور زبان. تهران: سمت.
مفیدی نیستانک، روح‌اله (1390). ساخت رویداد و عوامل سازنده آن در زبان فارسی. رسالۀ دکتری زبان‌شناسی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
میرعمادی، علی (1379). نحو زبان فارسی و انگلیسی در قالب برنامه کمینگی. تهران: نشر فرهیخته.