بررسی تغییرات واجی واکه پیشوند منفی‎ساز کردی کلهری پیش از غلت: تحلیلی در بهینگی متوالی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار زبان‎شناسی، گروه زبان انگلیسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه رازی، کرمانشاه، ایران

چکیده

در ساختمان فعل در کردی کلهری، با افزوده‎شدن پیشوند منفی‎ساز na- به افعالی که غلت آغازین دارند، واکه پیشوند در بافت‎هایی بدون تغییر مانده و در عین حال، در بافت‎های دیگر، با غلت پس از خود به‎شکل کامل یا ناقص، همگون می‎شود. پژوهش حاضر، با رویکردی متوالی به نظریة بهینگی، وضعیت واکة پیش از غلت را بررسی کرده است. داده‎های مورد استفاده در نوشتار پیش رو، هم ازراه مصاحبه با گویشوران کردی کلهری و هم با استخراج داده‎ از پژوهش‎های پیشین در گونه‎های کلهری و سورانی به‎دست آمده‎اند. پس از بررسی داده‎ها و تحلیل آن‎ها در چارچوب انگاره توالی هماهنگ، مشخّص شد که واکة پیشوند منفی‎ساز در هجای باز، بدون تغییر می‎ماند، امّا هنگامی که با غلتِ پس از خود، هجای بسته‎ای را تشکیل می‎دهد، واکه با غلت ازنظر جایگاه تولید همگون می‎شود؛ البتّه، این همگونی تا جایی پیش می‎رود که توالی دو عنصر افراشته در یک هجا شکل نگیرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


استاجی، اعظم (1385). هماهنگی واکه‎ای در گویش سبزواری. گویششناسی، (5)، 31-40.
ثباتی، الهام (1395). فرایندهای واجی واکهای در گویش کردی کلهری. چهارمین کنفرانس بین‎المللی پژوهش‌های کاربردی در مطالعات زبان. تهران: مؤسّسة آموزش عالی نیکان.
دیانت، لیلا (1395). فرایند همگونی در زبان لاری. زبانشناسی گویشهای ایرانی، 1 (1)، 53-72.
رضی‎نژاد، سید محمد (1391). توالی هماهنگ در زبان ترکی آذربایجانی. زبان و زبانشناسی، (16)، 15-34.
رضی‎نژاد، سید محمد (1392). هماهنگی و ناهماهنگی واکه‎ای در زبان ترکی آذربایجانی. پژوهشهای زبانی، 4 (2)، 61-80.
زاهدی، کیوان؛ فخاریان، فیضیه (1390). همگونی همخوان‎ها در زبان فارسی نوین: رویکرد واج‎شناسی هندسة مشخّصه‎ها. پژوهشهای زبانشناسی، 3 (5)، 47-64.
زمانی، محمد (1391). تحلیل و توصیف فرایندهای واجی آوایی زبان کردی (گویش کلهری). پایان‎نامة کارشناسی‎ارشد زبان‎شناسی. دانشگاه کردستان.
ساوجبلاغی، محمد (1395). بررسی فرایندهای صرفی - واجی در افعال زبان کردی سورانی (گویش موکریانی). پایان‎نامة کارشناسی‎ارشد زبان‎شناسی همگانی. دانشگاه علامه طباطبایی.
سجادی، سید مهدی؛ کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1393). فرایندهای واجی همخوانی در واژه‎های مشترک بین زبان فارسی معیار و زبان هورامی (گویش هورامان تخت). مطالعات زبانهای و گویشهای غرب ایران، 1 (4)، 73-100.
شیخ‎سنگ‎تجن، شهین؛ پوریوسف هشجین، بهناز (1397). بررسی فرایند هماهنگی واکه‎ای در گویش گیلکی رشت براساس واج‎شناسی خودواحد. ادبیات و زبانهای محلّی ایرانزمین، 8 (4)، 103-127.
صادقی، وحید (1391). همگونی محلّ تولید خیشومی تیغه‎ای در زبان فارسی: فرایندی مقوله‎ای یا مدرج؟. پژوهشهای زبانی، 3 (2)، 57-76.
صادقی، وحید؛ دلاوری، عباس (1399). هماهنگی واکه‎ای در ترکی همدانی: بررسی میزان اعتبار انگاره‎های بهینگی. زبانشناسی و گویشهای ایرانی، 5 (1)، 53-81.
علی‎نژاد، بتول؛ میرسعیدی، عاطفه سادات (1393). فرایند واجی همگونی همخوان با همخوان در زبان فارسی: بررسی صوت‎شناختی. زبانپژوهی، 6 (11)، 163-186.
فتاحی، مهدی (1390). فرایندهای صرفی - واجی در کردی کلهری. پایان‎نامة کارشناسی‎ارشد زبان‎شناسی همگانی. دانشگاه علامه طباطبایی.
فتاحی، مهدی (1393). غلت‎سازی واکه به‎عنوان راهکاری برای رفع التقای واکه‎ها: بررسی نمونه‎ای در کردی کلهری. پژوهشهای زبانشناسی تطبیقی، (7)، 263-276.
گوهری، آزیتا؛ گوهری، زینب (1396). فرایندهای واجی در زبان کردی (گویش کلهری). انتشارات سارات.
محمدی، آزاد (1392). فرایندهای صرفی - واجی در کردی سورانی. پایان‎نامه کارشناسی‎ارشد زبان‎شناسی همگانی. دانشگاه علامه طباطبایی.
مدرسی قوامی، گلناز (1389). الگوهای هماهنگی واکه‎ای و هم‎تولیدی واکه‎به‎واکه در زبان فارسی. زبان و زبانشناسی، 6 (11)، 69-86.