تحلیلی بر مبنای بهینگی درباره کوتاه‌شدگی واکه‌ای برای رفع التقای واکه در زبان کردی و فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‎شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران.

2 استادیار زبان‎شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

3 استادیار زبان‎شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر براساس واج‎شناسی بهینگی، به رفع التقای واکه در ارتباط با کوتاه‎شدگی واکه‎ای در زبان کردی و فارسی، پرداخته است. مجموعة فیلم‎ها، سریال‎ها و متون نوشتاری، پیکرة پژوهش حاضر را تشکیل داده است، براساس تجزیه و تحلیل داده‎ها، نگارندگان نتیجه گرفته‎اند که دو زبان فارسی و کردی برای رفع التقای واکه در برخی محیط‎های آوایی، از غلت‎سازی به‎شیوة کوتاه‎شدگی واکه‎ای استفاده می‎کنند. در زبان فارسی برای رفع التقای واکه، دو واکة افراشته /i/ و/u/  براثر غلت‎سازی ازراه کوتاه‎شدگی واکه‎ای به‎ترتیب به یک واکة کوتاه و یک همخوان غلت /j/ و/w/  تبدیل می‎شوند. در زبان کردی میانی، فرایند غلت‎سازی در واکه‎های افراشته /i:،u: /  و نیمه‎افراشته /ē:،ō: /  رخ می‎دهد؛ همچنین، غلت‎سازی در زبان فارسی با تغییر کمّی در واکة کشیدة /i:/ و تغییر کمّی و کیفی در واکه کشیده /u:/ همراه است. درمقابل، غلت‎سازی در زبان کردی میانی تنها با تغییر کمّی در واکه‎های کشیده همراه است. تحلیل بهینگی نیز مشخّص کرد که عامل اصلی در رفع التقای واکه در هردو زبان فارسی و کردی میانی، الزام به وجود آغازه در ساختار هجایی آن‎ها است. در بافت‎هایی که در آن‎ها غلت‎سازی ازراه کوتاه‎شدگی واکه‎ای رخ می‎دهد، محدودیت‎های فعّال مشترک در زبان فارسی و کردی میانی عبارت است از:  .AGREE(place); ONSET; MAX; DEP; IDENT (µ

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی، مهران؛ زاهدی، محمد صادق؛ غلامی، وحید (1398 الف). کوتاه‎شدگی واکه در کردی میانی: تحلیلی براساس اصول واج‎شناسی بهینگی. فصلنامة مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران، 7 (24)، 21-31.
احمدی، مهران؛ زاهدی محمد صدیق؛ غلامی، وحید (1398 ب). التقای واکه‎ها و رفع آن در کردی میانی. فصلنامة مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران، 7 (26)، 1-15.
اسماعیلی متین، زهرا؛ کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه؛ گلفام، ارسلان؛ دبیرمقدم، محمد (1395). رفع التقای واکه در بافت /ɑ-i/ در مرز اشتقاق واژه‎های زبان فارسی: نظریة بهینگی. فصلنامة مطالعات زبانها و گویشهای غرب ایران، 3 (115)، 25-40.
امیرجانی، شهین؛ کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه؛ نجفیان، آرزو (1398). التقای واکه میان پیشوند استمراری /mi/ و ستاک حال در زبان فارسی: واج‎شناسی زایشی. فصلنامة پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی، (53)، 23-47.
ثمره، یدالله (1380). آواشناسی زبان فارسی، آواها و ساخت آوایی هجا. تهران: مرکز دانشگاهی.
جم، بشیر (1394). راه‎کارهای برطرف‎کردن التقای واکه‎های فارسی. مجلّة زبانشناسی و گویشهای خراسان، دانشگاه فردوسی مشهد، (12)، 79-100.
زاهدی، محمدصدیق (1392). بررسی فرایندهای واجی کردی سنندجی براساس واج‌شناسی بهینگی. رسالة دکتری زبان‎شناسی همگانی. اصفهان: دانشگاه اصفهان.
صادقی، وحید؛ صادقی، سولماز (1396). التقای واکه‎ها در کردی سورانی. پژوهشهای زبانی، 8 (1)، 117-136.
فتاحی، مهدی (1393). غلت‌سازی واکه به‎عنوان راهکاری برای رفع التقای واکه‌ها بررسی نمونه‌ای در کردی کلهری. پژوهشهای زبانشناسی تطبیقی، 4 (7)، 263-275.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1398). واجشناسی: رویکردهای قاعدهبنیاد. چاپ هشتم، تهران: سمت.
کریمی‎دوستان، غلامحسین (۱۳۸1). ساختمان هجا در زبان کردی. مجلّه تخصّصی زبان و ادبیات دانشکده ادبیات و علوم انسانی مشهد، ۳۵ (2-1)، ۲۳۵-۲۴۸.