تأثیر قدرت موضوعات فعلی بر حالت نمایی افتراقی: شواهدی از گویش هورامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشجوی دکتری، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

حـالت­نمایی افتـراقی پدیده­ای در نظام صرفی زبان‌هایی است که مشخّصۀ حالت را به­شکل آشکار و به­وسیلۀ وندهای تصریفی بر روی گروه‌های اسمی نمایش می‌دهند. این پدیده در زبان‌های دارای نظام حالت مفعولی، به شکل حالت‌نمایی افتراقی سازۀ مفعول و در زبان‌های واجد نظام کنایی، به شکل حالت‌نمایی افتراقی سازۀ فاعل است. این مقاله ضمن معرّفی و توصیف موارد فاعل‌نمایی و مفعول‌نمایی افتراقی در گویش هورامی، شرایط ظهور این پدیده‌ها را در ساخت‌های کنایی و مفعولیِ این گویش تبیین می­نماید. در این راستا، با معرّفی قدرت موضوعات فعلی و نحوۀ محاسبۀ آن در ساخت‌های مفعولی و کنایی، نشان می‌دهیم که تفاوت در میزان قدرت موضوعات فعلی موجب پدیدآمدن حالت‌نمایی افتراقی در این گویش می‌شود؛ بدین معنا که تنها موضوعات فعلی قوی و برجسته میزبان پایانۀ صرفی حالت‌نما هستند. یافته‌های پژوهش حاضر نشان می‌دهند که حالت‌نمایی آشکار در ساخت‌های مفعولیِ گویش هورامی برای بازشناسی روابط دستوری و در ساخت‌های کنایی این گویش جهت بازنمایی برجستگی کلامی سازۀ گیرندۀ تکواژ حالت‌نما به کار می‌رود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ارانسکی، ای ام (1358). مقدّمۀ فقه اللّغه ایرانی، ترجمۀ کریم کشاورز، تهران: انتشارت پیام.
راسخ مهند، محمّد (1386). «مفعول نمایی افتراقی در برخی زبان‌های ایرانی»، ویژه­نامۀ گویش­‌شناسی، دورۀ ‌4، شمارۀ 1 و 2، صص 2-32.
------------ و ایزدی‌فر، راحله (1390). «تأثیر معرفگی بر نشانۀ مفعولی در زبان‌های تاتی، تالشی و بلوچی»، جستارهای زبانی، دورۀ 2، شمارۀ 1، صص 21-41.
محمودویسی، پروین (1390). «عروض در شعر کردی سورانی»، بـه کوشش امید طبیب­زاده. مجموعة جشن‌نامۀ ابوالحسن نجفی، تهران: انتشارات نیلوفر، صص 615-645.
نقشبندی، شهرام (1375). نظام آوایی گویش هورامی (گونۀ شهر پاوه) از دیدگاه واج‌شنـاسی زایـشی و واج‌شنـاسی جزمستقل، پـایـان‌نامۀ‌ کـارشناسی ارشد، گروه زبان­شناسی دانشگاه علامه طباطبایی، تهران.
نقشبندی، زانیار (1390). ساخت‌های کنایی در گویش هورامی، پایان­نامۀ‌ کارشناسی ارشد، گروه زبان­شناسی دانشگاه کردستان، سنندج.
----------- (1392). «دستوری­شدگی ترتیب سازه‌ای در ساخت‌های کنایی نشان‌دار در گویش هورامی»، به کوشش مهرداد نغزگوی کهن. مجموعه مقالات نخستین هم‌اندیشی زبان‌های ایرانی، تهران: نویسه، صص 193-212.
Aissen, J. (2003). “Differential Object Marking: Iconicity vs. Economy”, in: Natural language and Linguistic Theory, 21, pp. 435-483.
Arkadiev, Peter M. (2008). “Differential Argument Marking in Two-term Case Systems and Its Implications for the General Theory of Case Marking”, in: Differential Subject Marking, eds. H. De Hoop and P. De Swart, Netherlands: Springer.  
Comrie, B. (1989). Language Universals and Linguistic Typology, Chicago: University of Chicago Press.
De Hoop, H. and Narasimhan, B. (2008). “Ergative Case Marking in Hindi”, in: Differential Subject Marking. eds. H. De Hoop, and P. De Swart, Netherlands: Springer.
 ----------------------------------(2005). “Differential case-marking in Hindi”, in: Competition and Variation in Natural Languages: The Case for Case. eds. M. Amberber and H. de Hoop. Oxford: Elsevier.
Hopper, P.J. and Thompson, S.A. (1980). “Transitivity in Grammar and Discourse”, in: Language, 56, 2, pp. 251-299