وزن شعر در اشعار یازده هجایی شهرضایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

در این مقاله براساس توصیف لازار (1985 و 2007) از اشعار پارتی و توصیف طبیب­زاده (1382 و 1392) از اشعار فارسی عامیانه و فهلویات، چهار فرضیۀ کلّی را در مورد ویژگی­های وزنی در اشعار محلّی شهرضایی بررسی می­کنیم. اوّلین فرضیۀ ما ایـن است که هجای پایانی هر پایه که تکیۀ وزنی می­گیرد، هجایی سنگین است. فرضیۀ دوّم این است که در صورت سنگین نبودن هجایی که تکیۀ وزنی می­گیرد، این هجا لزوماً در پایان واژه قرار دارد و درنتیجه دارای تکیۀ واژگانی است. فرضیۀ سوّم این است که هجاهایی که در پایان هر پایه قرار ندارند و درنتیجه تکیۀ وزنی نمی­گیرند دارای رابطۀ خاصّی با وزن هجا نیستند، یعنی ممکن است سبک باشند یا سنگین. و فرضیۀ چهارم هم به محلّ مکثِ شطر و پایه در این اشعار مربوط می­شود، به­این معنا که محلّ مکث در این اشعار مانند اشعار عامیانۀ فارسی از نوع قطع است، یعنی لزوماً در پایان واژه قرار نمی­گیرد بلکه در وسط هم واژه هم ممکن است ظاهر شود. برای تحلیل آماری این موارد، هجاهای پایانی و غیرپایانی را در پایه­های 50 مصراع از اشعار عامیانۀ شهرضایی در برنامۀ اکسل مدخل کردیم و با مطالعه­ای آماری بـه ایـن نتیجه رسیدیم که فرضیه­های دوّم، سوّم و چهارم ما صحیح بوده­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ضیامجیدی، لیلا (1388). دو نوع وزن در اشعار ترکی شهریار: تحقیقی براساس نظریۀ وزنی، پایان­نامۀ کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه بوعلی سینا.
طبیب­زاده، امید (1382). تحلیل وزن شعر عامیانۀ فارسی (همراه سیصد قطعه شعر عامیانه و تقطیع آن­ها)، تهران: نیلوفر.
----------- (1388). «ساخت وزنی و تکیۀ واژه در فارسی، پژوهشی براساس نظریۀ تکیۀ وزنی»، پژوهش­های زبان­شناسی، سال اوّل، شمارۀ اوّل، صص 63-78.
----------- (1390). «سنّت، توصیف و نظریه در عروض فارسی»، به همّت امید طبیب­زاده. وزن شعر فارسی از دیـروز تـا امـروز، مجمـوعـۀ سخنرانی­های نخستین هم­اندیشی وزن شعر فارسی و اشعار ایرانی در انجمن زبان­شناسی ایران، تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی، صص 1-30.
----------- (1392). «بررسی تاریخی وزن در فهلویات»، گویش­های ایرانی، ضمیمۀ نامۀ فرهنگستان، زیر چاپ.
Lazard, G. (1985). “La Métrique de la Poésie Parthe”, Papers in Honor of Professor Mary Boyce, in: Atca Iranica, 25, Leiden, pp. 371-399.
 ---------------(2007). “La Versification en Parth et son Heritage Person”, in: Iranian Languages and texts from Iran and Turan, Roland E. Emmerick Memorial Volume, eds. M. Macuch, M. Maggi and Werer, IRANICA, Harrassowitz, Wiesbaden