دستوری‌شدگی طبقه‌نمای «/done ne» در گونۀ تاکستانی زبان تاتی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه بوعلی سینا

2 دانشجوی دکتری، دانشگاه بوعلی سینا

چکیده

یکی از فرایندهای مهم تغییر زبانی، دستوری­شدگی است. طیّ این فرایند، واحد­های واژگانی به­تدریج نقش معنـایی خـود را از دست می­دهند و از یک واحـد قـاموسی به واحد نقشی یا دستوری تبدیل می­شوند و یا واحدهای دستوری، دستوری­تر می­شوند. طبقه­نماها نشان­دهندۀ سازمان­دهی دانش سخنگویـان یک زبـان هستند و براساس جـوانب فـرهنگی مشترک بیـن سخنگویان آن زبان برای طبقه­بنـدی مفـاهیم به­کارمی­روند. سـاخته­شدن طبقه­نماهای عـددی در زبـان تاتی نمونه­ای از دستوری­شدگی است. بررسی طبقه­نماهای عددی نشان می­دهد که این کلمه­ها حاصل دستوری­شدگی یک اسم به طبقه­نما هستند. این عناصر زبانی، ویژگی­های کلمه­های قاموسی را از دست داده­اند و ویژگی­های کلمه­های نقشی را کسب کرده­اند. این تحقیق به بررسی فرایند دستوری­شدگی طبقه­نمای عددی «done» یا «ne» در تاتی تاکستانی می­پردازد. طبقه­نمای عددی عام «done» در گونۀ تاکستانی زبان تاتی جایگزین سایر طبقه­نماهای عددی در این گونۀ زبانی شده و در اثر کاربرد زیاد به­صورت «ne» کاهش آوایی یافته است. براساس معیارهای مطرح­شده در ایـن مقـاله می­توان گفت که دستوری­شدگی تا حدّ زیادی در مورد طبقه­نمای عددی عام «ne» در گونۀ تاتی تاکستانی رخ داده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


استاجی، اعظم (1388). «بررسی ممیّزهای عـدد در زبان فارسی»، زبان­شناسی و گویش­های خراسان، سال 1، شمارۀ 1، صص 93-108.
راسخ مهند، محمّد (1388). گفتارهایی در نحو، تهران: نشر مرکز.
سبزعلیپور، جهاندوست (1389). زبان تات، رشت: فرهنگ ایلیا.
------------------ (1391). فرهنگ تاتی، رشت: فرهنگ ایلیا، چاپ دوم.
شقاقی، ویـدا (1376). «واژه­بست چیست؟»، مجمـوعه مقـالات سوّمیـن همـایش زبان­شناسی، به کوشش محمّد دبیرمقدّم و یحیی مدرّسی، انتشارات دانشگاه علامه طباطبایی و پژوهشگاه مطالعات علوم انسانی، صص 141-157.
نغزگوی کهن، مهرداد (1387). «بررسی فرایند دستوری­شدگی در فارسی جدید»، دستور، ویژه­نامۀ نامۀ فرهنگستان، پیاپی 4، صص 3-24.
---------------- (1389الف). «چگونگی شناسایی موارد دستوری­شدگی»، فصلنامۀ پژوهش­های زبان و ادبیات تطبیقی، دورۀ 1، شمارۀ 2، صص 149-165.
---------------- (1389 ب). «از واژه­بست تا وندِ تصریفی، بررسی تحوّل تاریخی بعضی واژه­بست­هـای فارسی جدید»، دستور، ویژه­نامۀ نامۀ ­فرهنگستان، 6، صص 77-99.
Aikhenvald, Alexandra Y. (2000). Classifiers: A Typology of Noun  Categorization Devices, Oxford: Oxford University Press.
Allen, Keith. (1977). “Classifiers”, in: Language, 53, 2, pp. 285-311.
Gebhardt, Lewis. (2008). “Classifiers, Plural and definiteness in Persian”, in: Aspects of Iranian  Linguistics, eds. Simin Karimi, Donald Stilo and Vida Samiian, Newcastle: Cambridge Scholars Publishing, pp. 35- 56.
Greenberg, Joseph H. (1963). “Some Universals of Grammar with Particular Reference to the  Order of Meaningful Element”, in: Universals of Language, ed. Joseph H. Greenberg, 2nd edition, Massachusetts: The MIT Press, pp. 73-114.
Hopper P.J. & Traugott E. C. (2003). Grammaticalization, 2nd edition, Cambridge: Cambridge University Press.
Koo, Myung-Chul (2008). “Grammaticalization of Korean numeral classifiers”, in: Studies on Grammaticalization, eds. Elizabeth Verhoeven, Stavros Skopeteas, Yong-Min Shin, Yoko Nishina, Johannes Helmbrecht, Berlin: Mouton de Gruyter, pp. 59-76.
Kroeger, Paul R. (2005). Analyzing Grammar: An Introduction, Cambridge: Cambridge University Press.
Lehmann, Christian (2000). “On the German numeral classifier system”. Naturally! Linguistic studies in honour of Wolfgang Ulrich Dressler presented on the occasion of his 60th birthday.eds.Schaner-Wolles, Chris, Rennison, John R. & Neubarth, Friedrich, Torino:  Rosenberg & Sellier, pp. 249-253.
 ---------------------------(2002).“Thoughts on Grammaticalization, in: Arbeitspapiere des Seminars für Sprachwissenschaft der Universität Erfurt, 2nd edition. 
Wischer, I. (2006). “Grammaticalization”, in: Encyclopedia of language and linguistics, ed. Keith Brown, 2nd edition, Elsevier.
Yar-Shater, Ehsan (1960). “The Tati Dialect of Kajal”, BSOAS, 23, pp. 275- 286.
----------------------- (1969). A Grammar of Southern Tati Dialects, Paris, Mouton: The Hague.