فعل سبک در افعال مرکّب فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار، دانشگاه شیراز

چکیده

فعل سبک فارسی یکی از مقولاتی است که پژوهش‌های قابل توجّهی را در مباحثی چون فعل سببی، انضمام، فعل مرکّب، ساختار موضوعی و ساخت مجهول به خود اختصاص داده‌است. در عموم بررسی‌هایی که در خصوص فعل سبک در افعال مرکّب صورت گرفته‌است افزایش و کاهش ظرفیت فعل و ساختار موضوعی آن بیشتر مدّ نظر قرار گرفته‌است. یکی از جنبه‌های قابل بررسی در فعل سبک میزان واژگانی­بودن این فعل در ترکیبات متفاوت است. این پژوهش می‌کوشد تا نحوۀ سبک شدن فعل سبک را در افعال مرکّب مورد بررسی قراردهد. در این پژوهش فعل سبک از دو منظر هم‌نشینی با اجزاء غیرفعلی و جانشینی با صورت‌های متفاوت آن مورد بررسی قرار گرفته‌است. این پژوهش نشان می‌دهد که افعال سبک فارسی نه­تنها در مقایسه با هم به­لحاظ واژگانی و سبک بودن بر روی یک پیوستار قرار می‌گیرند، به­لحاظ هم­نشینی با اجزاء غیر فعلی متفاوت نیز به صورت‌های متفاوت سبک شده‌اند. در این پژوهش طرحی موسوم به طرح بادبادکی ارائه شد که میزان سبک شدن فعل سبک فارسی را در دو محور افقی (هم­نشینی) و عمودی (جانشینی عنصر غیر فعلی)، به تصویر می‌کشد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی گیوی، حسن و انوری، حسن (1388). دستور زبان فارسی، تهران: انتشارات فاطمی‌.
ارژنگ، غلامرضا (1381). دستور زبان فارسی امروز، تهران: نشر قطره.
ارکان، فایزه (1385). «فرایند انضمام اسم: رویکرد نحوی یا صرفی (برمبنای نمونه‌ای از داده‌های زبان فارسی)»، زبان و زبان­شناسی، شمارۀ 4، صص 95-110.
آهنگر، عبّاسعلی (1387). «تحلیل پوسته­ای گروه فعلی در زبان فارسی بر پایۀ برنامۀ کمینه­گرا»، زبان و زبان­شناسی، شمارۀ 7، صص 1-26.
حجت­الله  طالقانی، آزیتا (1379). «فعل مرکّب: دو دیدگاه»، مجموعه مقالات چهارمین کنفرانس زبان­شناسی، جلد اوّل، صص 1-27.  
خیّامپور، عبدالرسول (1384). دستور زبان فارسی، تهران: کتاب فروشی تهران.
دبیرمقدّم، محمّد (1376). «فعل مرکب در زبان فارسی»، زبان­شناسی، شمارۀ پیایی 23 و 24، صص 1-46.
شریعت، محمّدجواد (1379). دستور سادۀ زبان فارسی، تهران: انتشارات اساطیر.
شقاقی، ویدا (1386). «انضمام در زبان فارسی»، نامۀ فرهنگستان، ویژه­نامۀ دستور، شمارۀ 3، صص 3-39.
مشکوة‌الدینی، مهدی (1384). دستور زبان فارسی (واژگان و پیوندهای ساختی)، تهران: انتشارات فاطمی.
 منصوری، مهرزاد (1384 الف). گروه پوسته‌ای در زبان فارسی، پایان­نامۀ دکتری، دانشگاه علامه طباطبایی تهران.
------------- (1384 ب). «فعل سببی در زبان فارسی بر پایۀ گروه پوسته‌ای»، زبان و زبان­شناسی ، شمارۀ 1، صص 91-114.
------------- (1386). «انضمام در زبان فارسی»، زبان و زبان­شناسی، شمارۀ 6، صص 125-140.
میرعمادی، سیّد علی (1386).«نحوۀ ترکیب افعال مرکب فارسی با دو پایۀ واژگانی برمبنای دیدگاه کمینه­گرا»، زبان و زبان­شناسی، شمارۀ 5، صص 137-148.
همایون­فرّخ، عبدالرّحیم (1339). دستور جامع زبان فارسی، چاپ دوم، تهران: انتشارات مطبوعات علی اکبر اعلمی.
Butt, Miriam and Geuder, W. (2004). “Light Verbs in Urdu and Grammaticalization”, in: Words in Time: Diachronic Semantics from Different Points of View, eds. R. Eckardt, K.von Heusinger and C. Schwarze, Berlin: Mouton de Gruyter, pp. 295–349.
Chomsky, N. (1995). The Minimalist Program, Cambridge: The MIT Press.
 ------------------------------------(1998). Minimalist Inquiry, Occasional Papers in Linguistics, MIT.
Family, N. (2006). Explorations of Semantic Space: The Case of Light Verb Constructions in Persian, PhD Dissertation, Paris.
 Francis, E. (2003). Form-Function in Congruity and the Architecture of  Grammar , Stadford University Press.
Grimshaw, J.(1988). “Light Verb and Theta-marking”, in: Linguistic Inquiry, 19, pp. 205-232.
 Grimshaw, J., Mester, A.(1988). “Light verbs and theta-marking”, in: Linguistic Inquiry, 19, pp. 205-232.
Hale, k . and keyser, J. (1993). “On Argument Structure and the Lexical Expression of Syntactic Relations”, in: The View from Building 20, Cambridge, Mass: MIT Press, pp. 53-108.
Karimi, S. (1994). “From Deep Structure to Logical Form and the Minimalist Program”, in: Iranian Journal of Linguistics, 11, 2.        
Karimi- Doostan, GH. (1997). Light Verb Construction in Persian, PHD Dissertation, Essex University: England.
------------ (2001). “N + V Complex Predicates in Persian” in: Structural Aspect of Semantically Complex Verbs, eds. Dehe Nicole  and A . Wanner, 277- 292. Frankfort: Peterlang.
------------(2003). “Argument Structure of Light Verbs”, in: Argument Structure Conference, Dehli , January, pp. 5-8.
------------ (2005). “Light Verbs and Structural case”, in: Lingua, 115, pp. 1737-1756.
Larson, R. (1988). “On the Double Object Construction”, in: Linguistic Inquiry, 19, pp. 335-391.
Megredoomian, K. (2000). “Projection of Direct Objects”, in: Proceedings of WECOL 1999.
------------- (2001). “Event Structure and Complex Predicates in Persian”, in: Canadian Journal of Linguistics, 46, 1/2, pp. 97-125.
Mohammad, J. and Karimi, S. (1992). “Light Verbs Are taking over: Complex Verbs in Persian”, in: Proceedings of the Western Conference On linguistics (WECOL), 5, pp. 195-212.
 Pantcheva, M. (2008). The Nominal Element in Complex Predicates, CASTL: University of Tromsø.
Pantcheva, M. (2009). “First Phase Syntax of Persian Complex Predicates: Argument Structure and Telicity”, in: GSAL, 2 (1), pp. 53-72.
Radford, A. (1997a). Syntactic Approach and the Structure of English, Cambridge University Press.
----------------- (2004). Minimalist Syntax: Exploring the Structure of English, Cambridge: Cambridge University Press.
Vahedi-langrudi, M. (1996). The Syntax, Semantics, and Argument Structure of Complex Predicates in Modern Farsi, Ph.D Dissertation, University of Ottawa.