سیر جنسیّت‌زدگی در ادبیات داستانی معاصر زبان فارسی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار، دانشگاه شهید باهنر

2 دانش آموختۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شهید باهنر

چکیده

توجّه به تأثیر عوامل اجتماعی متفاوت از جمله سن، جنسیّت، تحصیل و طبقـۀ اجتمـاعی بـر دگرگونی­های زبانی حاصل تحوّلاتی است که در پی ورود تفکر نقش­گرائی در عرصۀ زبان پدید آمد. «زبان جنسیّت­زده» نه­تنها وجود تفاوت­های کـلامی دو گـروه جنس یعنی زنـان و مـردان را بـدیهی می­شمارد، بلکه بخشی از این تفاوت­ها را نشانۀ نگاه ناهمسان و گاه غیرعادلانۀ اجتماع به یکی از گروه­ها می‌داند که همان گروه زنان است. در این میان ادبیات به­عنوان نمودار فرهنگ و جهان­بینی یک منطقه می­تواند ابزاری جهت مطالعۀ انواع ویژگی­های کلامی از جمله میـزان گرایش­های جنسیّت­زدگی در کلام باشد. لذا به­منظور بررسی جنسیّت­زدگی در ادبیات فارسی، تعداد 20 داستان بلند به تفکیک جنسیّت نویسندگان (10 نویسندة زن و 10 نویسندة مرد) و متعلّق به دو بازۀ زمانی (10 اثر دهۀ 60 و 10 اثر دهۀ 80) به­لحاظ داده­های جنسیّت­زده مورد بررسی قرارگرفتند. مقایسۀ کمّی داده­ها با روش آماری کای­دو انجام شد. مقایسۀفراوانی داده­ها در گروه­های مختلف جنس و زمان نشان داد که نویسندگان مرد در آثار خود به­طرز معنی­داری از اقلام کلامی جنسیّت­زده بیشتر استفاده نموده­اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اعزازی، شهلا (1376). جامعه­شناسی خانواده: با تأکید بر نقش، ساختار و کارکرد خانواده، تهران: نشر روشن­گران و مطالعات زنان.
پاک­نهاد جبروتی، مریم (1381). فرادستی و فرودستی در زبان، تهران: گام نو.
ترادگیل، پیتر (1376). زبان­شناسی اجتماعی: درآمدی بر جامعه و زبان، ترجمۀ محمّد طباطبایی، تهران: آگاه.
تمیزی، بکری (1379). «تاریخچۀ نقد ادبی فمینیستی»، مجموعه مقالات جنس دوم، تهران: نشر توسعه.
شریفی­مقدّم،آزاده و بردبار، آناهیتا (1389). «تمایزگونگی جنسیّت در اشعار پروین اعتصامی»، زبان پژوهی، سال دوم، شمارۀ 2، صص 125-151.
گولومبوک، سوزان و رابین، فی­وش (1377). رشد جنسیّت، ترجمۀ مهرناز شهرآرای، تهران: ققنوس.
لارنس ترسک، رابرت (1380). مقدّمات زبان­شناسی، ترجمۀ فریار اخلاقی، تهران: نشر نی.
محمودی بختیاری، بهروز؛ افخمی، علی و تاج­آبادی، فرزانه (1390). «بازتاب اندیشۀ مردسالارانه در زبان فارسی». زن در فرهنگ و هنر، سال دوم، شمارۀ 4، صص 91-107.
Albee, G .W. (1981). “The Prevention Of Sexism”, in: Professional psychology, 12, 1, pp. 20-28.
American Psychological association task force on issues of sexual bias in graduate. (1975). “Guidelines for non-sexist use of language”, in: American psychologist, 30, 6, pp. 82-684.
Ashmore, R. D. & DelBoca, F. K. (1986). The social Psychology of Female-Male Relation. A critical analysis of central concepts, New York: Academic press.
Basow, S. A. (1992). Gender Stereotypes and Roles, Pacific Grove, CA: Books, Cole.
Block, J. H. (1973). “Conceptions of Sex-roles: Some cross-cultural and longitudinal perspectives”, in: American Psychologist, 28, 6, pp. 512-526.
Cameron,­ D. (1992). Feminism and Linguistic Theory, Basingstoke, London: Macmillan.
Coates, J. (1986). Women, Men And Language, London: Longman.
Holmes, J. (1995). Women, Men and Politeness, New York: Longman.
Jesperson, O. (1992). Language, Its Nature, Development and Origin, London: Routledge.
Jones, D. (1980). “Gossip: Notes on women's Oral Culture”, in: Women’s Studies International Quartery, 3, 2-3, pp. 193-198.
King, R. (1991). Talking Gender, A Guide to Non-Sexist Communication, Toronto: Clark Pitman Ltd.
Kramer, C. (1974). “Wishy Wash: Mommy Talk”, in: Psychology Today, 8, pp. 83-85.
Labov, W. (1966). The Social Stratification of English in New York City,Washington, DC: Center for Applied Linguistics.
Labov, W. (1972). Sociolinguistics Patterns, Philadelphia: University of Pennsylvania Press.
Lakoff, R. (1975). Language and Women’s Place, New York: Hard and Row.
Lei, X. (2006). “Sexism in Language”, in: Journal of Language and Linguistics, 5, 1, pp. 87-94.
Mills, S. (1995). Feministic Stylistics, London: Routledge.
Mills, S. (2003). Gender and Politeness, Cambridge and New York: Cambridge University Press.
Sapir, E. (1949). Selected Writings in Language, Culture and Personality, Berkeley: University of California Press.
Spender, D. (1980). Man Made Language, London : Routledge & Kegan Paul.
Tannen, D. (1990). You Just Don’t Understand: Men and Women in Conversation, New York: Morrow.
Trudgill, P. (1983). Sociolinguistics: An introduction to language and society.
Vetterling-Braggin, M. (1981). Sexist Language: A modern philosophical analysis, Littlefiel: Adams.
Wardhaugh, R. (1990). An Introduction to Sociolinguistics, Oxford: Basil Blackwell Ltd.