ساخت هجا در زبان هورامی (گویش هورامان تخت)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشجوی کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

ساخت هجا در هر زبانی طبق قواعد خاص آن زبان صورت می­پذیرد. هدف از نگارش این مقاله، بررسی و توصیف همخوان‌ها و واکه‌ها، ساختمان هجا و خوشه‌های همخوانی در زبان هورامی (گویش هورامان تخت) است که یکی از اعضای خانوادۀ زبان­های ایرانی نو شاخۀ شمال غربی است. برای گردآوری داده­ها با پنج نفر گویشور بومی از زن و مرد، بی­سواد و باسواد، در بین سنین سی تا هفتاد سال در حدود پنج ساعت ثبت و ضبط داده­ها انجام شده­ است. به­علاوه، از شمّ زبانی یکی از نگارندگان که گویشور بومی این گویش است و همچنین منابع مکتوب در این زمینه استفاده شده است. پژوهش به صورت همزمانی انجام گرفته و روش آن، توصیفی– تحلیلی است. داده­ها براساس الفبای آوانویسی بین­المللی IPA آوانگاری شده‌اند. در پایان، 30 همخوان و 8 واکۀ ساده شناسایی شدند. از دیگر نتایج این تحقیق، تعیین ساخت هجا در این گویش­است که در زیرساخت به صورت (C)(C)V(C)(C) می­باشد. خوشۀ بیش از دو همخوانی چه در جایگاه آغازی و چه در جایگاه پایانی هجا وجـود نـدارد. در ساخت­های هجایی بـا یک همخوان در آغـازه، همخوان­های /ɫ/، /r/ و /ɹ/ نمی­توانند در آغازۀ هجا قرار گیرند. در این گویش، همخوان هجایی وجود ندارد و تنها واکه­ها در هستۀ هجا ظاهر می‌شوند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ارانسکی، ای. ام. (1358). مقدّمة فقه­اللغه ایرانی. مترجم: کریم کشاورز. تهران: انتشارات پیام.
اگریدی، ویلیام و همکاران (1386). درآمدی بر زبان­شناسی معاصر. مترجم: علی درزی. تهران: انتشارات سمت.
تابانی، حبیب­الله (1380). وحدت قومی کرد و ماد: منشأ، نژاد و تاریخ تمدن کردستان. تهران: نشر گستره.
ثمره، یدالله (1386). آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت آوایی هجا. ویراست دوم. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حق­شناس، علی­محمد (1386). آواشناسی­(فونتیک). تهران: مؤسسه انتشارات آگاه.
رخزادی، علی (1390). آواشناسی و دستور زبان کردی. سنندج: انتشارات کردستان.
زکی­بیگ، محمد­امین (1381).زبده تاریخ کرد و کردستان. مترجم: یدالله روشن­اردلان. تهران: انتشارات توس.
سپنجی، سعـدی (1388). آواشنـاسی زبـان هـورامـی (پـاوه)، پـایـان­نـامه کـارشنـاسی­ارشـد زبان­شناسی­همگانی، دانشگاه رازی کرمانشاه.
سلیمی، منصور (1392). بررسی و توصیف زبان هورامی و گویش پاوه­ای. تهران: انتشارات احسان.
طبیبی، حشمت­الله (1388).مبانی جامعه­شناسی و مردم­شناسی ایلات و عشایر. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کامبوزیا، عالیه کرد زعفرانلو (1388). واج­شناسی: رویکردهای قاعده بنیاد. تهران: سمت.
کریمی­دوستان، غلامحسین (1381). ساختمان هجا در زبان کردی، مجلّة علوم انسانی دانشگاه فردوسی مشهد،سال 35، شمارۀ 1 و2 (پیاپی 136 و 137)،  1-10.
محمدپور، احمد (1392).تجربه نوسازی: مطالعه تغییـر و تـوسعه در هورامان با روش نظریه زمینه­ای. تهران: نشر جامعه­ شناسان.
مدرسی، یحیی (1391). درآمدی بر جامعه­شناسی زبان. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مشکوة­الدینی، مهدی (1385). ساخت آوایی زبان. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
معین، محمد (1376). فرهنگ فارسی. 6ج، تهران: انتشارات امیرکبیر.
نقشبندی، شهرام (1375). نظام آوایی گویش هورامی­(گونه شهر پاوه) از دیدگاه واج­شناسی زایشی و واج­شناسیجزءمستقل. پایان­نامه کارشناسی­ارشد زبان شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی.
Catford, J. C. (2001). A Practical Introduction to Phonetics. 2nd ed., Oxford University Press.
Crystal, D. (2003). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. 5th ed., Oxford: Blackwell.
Leezenberg, M. (1992). Gorani Influence on Central Kurdish: Substratum or Prestige Borrowing?, Retrieved from: http://www.fwi.uva.nl/research/illc.
Mackenzie, D. N. (1966). The Dialect of Awroman (Hawrāmān-ī Luhon): Grammatical sketch, Texts, and Vocabulary, Denmark: København.
Spencer, A. (1996). Phonology. Cambridge: Blackwell Publisher.