نقش استعاره‌ها در ایجاد فرهنگ ترس حول کرونا؛ رویکردی شناختی و انتقادی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری، گروه زبان‌شناسی، دانشکدة ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

2 استاد گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

3 استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان‌های خارجی، دانشگاه علّامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

پیدایش و شیوع ویروس کرونای جدید موسوم به کووید-19 که از آغاز سال 2020 ابعاد گوناگون زندگی جوامع بشری را تحت‌تأثیر قرار داده است، در رسانه‌های مختلف جهان نیز بازتاب چشمگیری یافته و به ظهور گفتمان‌هایی منجر شده که بخش مهمی از آن‌ها بر استعاره بنا شده است. هدف پژوهش حاضر، بررسی نقش استعاره‌های مفهومی در ایجاد فرهنگ ترس در گفتمان حول کرونا در گزیده‌ای از مطبوعات فارسی‌زبان داخلی است. داده‌های پژوهش مشتمل بر پاره‌گفتارهایی از عنوان یا متن اخبار منتشرشده در پایگاه اینترنتی روزنامۀ همشهری (به‌عنوان نمونه) است که ویروس کرونا را به‌کمک استعارۀ جنگ مفهوم‌سازی کرده‌اند. این عبارت‌های استعاری که به‌ روش جست‌وجوی کلیدواژه (مانند کرونا، کووید، کووید-19، ویروس، همه‌گیری) به دست آمده‌اند و تعداد آن‌ها به 350 مورد می‌رسد، براساس نظریۀ استعارۀ مفهومی لیکاف و جانسون (1980) و در چارچوب رویکرد تحلیل انتقادی استعاره چارتریس-بلک (2004) تحلیل شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که استعارۀ مفهومی «کرونا، دشمن است» با تداعی‌ها و استلزامات متعددی که درباره حوزۀ مفهومی جنگ دارد، به ترویج و تقویت فرهنگ ترس در گفتمان کرونا منجر می‌شود و دراین‌رابطه، کارکرد استدلالی و عاطفی استعاره‌ها نقش کلیدی دارند که هر دو در خدمت کارکرد اقناعی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


پایگاه اینترنتی روزنامۀ همشهری (1398-1399). https://www.hamshahrionline.ir
جاوید، سحر؛ رحیمیان، جلال (1399). تفاوت‌های استعاری ویروس کرونا در عناوین روزنامه‌های اعتماد و ایران. رسانه، 31(4 (پیاپی 121))، 89-100.
دانش‌زاده، سهیل (1399). از استعارۀ رایج در تعبیرگری کرونا تا کرونای استعاری: ضرورت بازنگری در تعبیرگری‌های استعاری مرتبط با همه‌گیری کووید-19. مقالۀ ارائه‌شده در همایش مجازی ابعاد انسانی-‌اجتماعی مسئلۀ کرونا در ایران، پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، 1399.
کرمانی، حسین؛ خورشیدی، مونا؛ عراقی آشتیانی، محمد (1399). تحلیل گفتمان رئیس‌جمهور ایران درخصوص همه‌گیری کرونا؛ مطالعۀ موردی سخنرانی‌ها در هیئت دولت و ستاد ملی کرونا. مطالعات رسانه‌ای، 15(4)، 112-129.
مُذَهِب، محمدامین؛ شهیدی‌تبار، مصطفی (1399). بررسی کاربرد استعاره‌های مفهومی در اخبار برخط مرتبط با بیماری کرونا در ایران. نامۀ فرهنگ و ارتباطات، 4(۲)، 45-60.
یل‌شرزه، رضا؛ منصفی، رؤیا (1399). بررسی چگونگی مواجهۀ گفتمانی وزارت بهداشت ایران با شیوع ویروس کرونا به مدد مدل تحلیل گفتمان فرکلاف. پژوهش‌های زبان‌شناسی، 12(1)، 153-176.
یل‌شرزه، رضا؛ منصفی، رؤیا (1400). بیماری «کووید-19» یا «ویروس چینی»؟ تحلیل انتقادی گفتمان برتری‌جویانه غرب علیه شرق. زبان‌پژوهی، 13(40)، 65-87.