گویش‌سنجی گونه‌های زبانی رایج در حدِّفاصل جنوب استان همدان تا شمال استان خوزستان: با استفاده از رویکرد فاصلۀ‌ لونشتاین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکتری زبان‌شناسی همگانی، گروه زبان‌شناسی، دانشکدۀ علوم‌انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشکدۀ علوم‌انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

گویش‌سنجی، رویکردی رایانشی، کمّی و آماری است که در آن تفاوت‌های زبانی در گسترۀ جغرافیایی معیّن، با استفاده از روش‌های مشخص بررسی می‌شود. در پژوهش پیشِ‌رو، فاصلۀ زبانی گونه‌های رایج در حدِّفاصل جنوب استان همدان تا شمال استان خوزستان و نحوۀ توزیع منطقه‌ای آن‌ها با استفاده از رویکردی نوین در گویش‌سنجی بررسی ‌شده ‌است. این گونه‌های زبانی عمدتاً لکی و لری هستند. این پژوهش به روش کتابخانه‌ای و میدانی انجام‌ شده ‌است. بنابراین، برای انجام آن، فاصلۀ زبانی معادل 100 واژه در 80 جایگاه با استفاده از فاصلۀ لونشتاین در بستۀ نرم‌افزاری Rug/L04 ‌سنجش و اندازه‌گیری شده ‌است. بروندادهای حاصل از تحلیل فاصله‌های زبانی به‌صورت نقشه‌ها و نمودارهای قابلِ‌تفسیر و تحلیل‌های آماری ارائه ‌می‌گردد. عمده‌ترین دستاوردهای این پژوهش عبارت‌اند از: 1. خوشه‌بندی گونه‌های زبانی؛ 2. نحوۀ توزیع زبانی-‌جغرافیایی آن‌ها در طول پیوستار زبانی. بررسی تفاوت‌های آوایی-واژگانی میان داده‌های زبانی گردآوری‌شده نیز ماهیت پیوستاری‌بودن این گونه‌های زبانی را تأیید ‌می‌کند. از‌این‌رو، در یک سر پیوستار، گونه‌های زبانی لکی و لُری لرستانی و در سر دیگر آن گونه‌های زبانی لُری بختیاری واقع ‌شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


 
آرلاتو، آنتونی (1384). درآمدی بر زبان‌شناسی تاریخی. مترجم: یحیی مدرسی. تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
اسدپور، هیوا (1391). اطلس زبانی رایانه‌ای آذربایجان غربی: رویکردی رده‌شناختی-‌ادراکی در زبان‌شناسی جغرافیایی. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد رشتۀ زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد واحد علوم و تحقیقات.
امان‌اللهی بهاروند، سکندر (1393). قوم لر. تهران: آگه.
ایزدپناه، حمید (1343). فرهنگ لری. تهران: اساطیر.
ایزدپناه، حمید (1357). فرهنگ لکی. تهران: اساطیر.
حیدری‌زاد، محسن؛ مدرسی‌قوامی، گلناز (1398). اطلس گویشی چرداول: بررسی تنوعات آوایی و اندازه‌گیری فاصلۀ گویشی. نشریة زبان‌شناسی تطبیقی، 9(18)، 45-64.
دریس زایری، مهناز (1394). طرح ملی گویش‌شناسی ایران شمارة 13 (20 روستا در شمال استان لرستان). پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد رشتۀ زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.       
دیناروند، زهرا (1392). طرح ملی گویش‌شناسی ایران شمارة 14 (20 روستا در جنوب استان لرستان). پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد رشتۀ زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
رستم‌بیک تفرشی، آتوسا (1394). اطلس گویشی و اندازه‌گیری فاصله‌های گویشی در استان یزد. مجلۀ پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 5(10)، 57-74.
رستم‌بیک تفرشی، آتوسا (1395). اطلس گویشی و اندازه‌گیری گویشی در استان همدان. مجلۀ جستارهای زبانی، 7(1 (پیاپی 29))، 59-80.
سعیدی، مهناز (1391). طرح ملی گویش‌شناسی ایران شمارة 11 (20 روستا در شمال استان خوزستان). پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد رشتۀ زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
سنایی، یاسر (1395). بررسی تنوع گویشی نواحی شمال استان ایلام: تدوین اطلس گویشی. پایان‌نامۀ کارشناسی‌ارشد رشتۀ زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور واحد ورامین.
صفی‌نژاد، جواد (1381). شیوه‌های اخذ مالیات در مناطقی از عشایر لرنشین ایران. مجلۀ نامۀ انسان‌شناسی، 1(1)، 17-31.
قسمت‌پور، بهروز؛ قلی‌فامیان، علی‌رضا؛ ملایی پاشایی، سیف‌الله (1399). گویش‌سنجی رایانشی تنوعات آوایی گویش تالشی در استان گیلان. نشریۀ زبان فارسی و گویش‌های ایرانی، 5(1 (9 پیاپی)، 213-233.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1385). واج‌شناسی: رویکردهای قاعده‌بنیاد. تهران: سمت.
گراوند، رامیه؛ کریمی دوستان، غلامحسین؛ غلامی، وحید؛ ورزنده، امید (1399). بررسی دستگاه واجی گویش لکی کوهدشت. مجلۀ زبان‌شناسی گویش‌های ایرانی، 5(2)، 295-314.
مکنزی، دیوید نیل (1388). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. مترجم: مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی.
ملایی پاشایی، سیف‌الله (1393). گویش‌سنجی رایانشی دامنۀ شمالی البرز مرکزی بر پایه الگوریتم لونشتاین: تدوین یک اطلس زبان‌شناختی. رسالۀ دکتری رشتۀ زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور مرکز تهران.
نجفیان، آرزو؛ موسوی، طیبه؛ روشن، بلقیس؛ ملایی پاشایی، سیف‌الله (1395). بازشناسی زبان‌شناختی و جغرافیایی گونه‌های زبانی مازندرانی در حدِّفاصل خلیج گرگان تا مرکز مازندران با اِعمال روش‌های گویش‌سنجی بر تفاوت‌های آوایی. مجله جستارهای زبانی، 7(6 (34))، 445-469.