تحلیل اصطلاحات گویش شوشتری در چهارچوب دستور ساختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف توصیف و تحلیل کیفی و کمّی ساخت‌های اصطلاحی (ساخت‏های فاقد ترکیب‏ پذیری معنایی) در گویش شوشتری براساس دستور ساختی فیلمور و دیگران (1988) و با اشاره به پیوستار نحو-‌واژگانی پیشنهادی کرافت (2001) انجام شده است. داده‌های پژوهش نیز به دو شیوة میدانی و کتابخانه‌ای از گویشوران بومی گویش شوشتری، فرهنگ واژه‌نامه‌ای از گویش شوشتری (نیرومند، 1356) و فرهنگ گویش شوشتری (فاضلی، 1383) گردآوری شده است. در پژوهش پیشِ‌رو، ابتدا با ابزار موجود در دستور ساختی، انواع عبارت‌های اصطلاحی گویش شوشتری براساس طبقه‌بندی فیلمور و دیگران (1988) تحلیل شده ‌و در ادامه، فراوانی اصطلاحات نیز اندازه‏گیری شده است. نتایج نشان می‌دهد که اصطلاحات گویش شوشتری، براساس دیدگاه فیلمور و دیگران (1988) در چهار دسته
اصطلاحات رمزگذار/رمزگشا، صوری/جوهری، دستوری/فرادستوری و دارای نکته کاربردشناختی/فاقد نکته کاربردشناختی قرار می‏گیرند. از بررسی مجموع 109 اصطلاح استخراج‌شده در گویش شوشتری، درصد فراوانی هر دسته از اصطلاحات به شرح زیر است: تعداد 47 اصطلاح (57 درصد) رمزگشا درمقابلِ 62 اصطلاح (43 درصد) رمزگذار، 91 اصطلاح (83.5 درصد) جوهری، دربرابر 18 اصطلاح (16.5 درصد) صوری و 96 اصطلاح (88 درصد) فاقد نکته کاربردشناختی درمقابلِ 13 اصطلاح (12 درصد) دارای نکتة کاربردشناختی. هیچ‌یک از داده‌ها فرادستوری نبوده‌‌اند؛ درنتیجه، 100 درصد اصطلاحات دستوری بوده‏اند. همچنین داده‌های موردبررسی در این پژوهش، در بخش ساخت‌های پیچیده و خاص در پیوستار نحو-واژگانی پیشنهادی کرافت (2001) قرار گرفته‌اند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


حامدی شیروان، زهرا؛ شریفی، شهلا؛ الیاسی، محمود (1395). آرایش واژگان در گویش‌های فارسی خوزستان ازمنظر رده‌شناختی. فرهنگ و ادبیات عامه، 4(11)، 1-32.
دستلان، مرتضی (1400). بررسی نقش استعجاز در ساختار معنایی اصطلاحات زبانی در چهارچوب معناشناسی شناختی. زبان‏شناسی و گویش‏های خراسان، 13(2)، 283-303.
راسخ‌مهند، محمد؛ شمس‌الدینی، مونا (1391). طبقه‌بندی معنایی اصطلاحات فارسی ازدیدگاه زبان‌شناسی شناختی. ادب‌پژوهی، 6(20)، 11-32.
راسخ‌مهند، محمد (1393). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی: نظریهها و مفاهیم. ویراست دوم: با اضافات و اصطلاحات. تهران: سمت.
رضویان، حسین؛ کاوسی تاج‌کوه، صدیقه؛ بهرامی خورشید، سحر (1395). ساخت اضافه در زبان فارسی ازمنظر دستور ساخت گلدبرگ. پژوهش‌های زبانی، 7(2)، 39-57.
سپنتا، ساسان (1385). نگاهی مردم‌شناختی بر گویش شوشتری (فرآیندهای واجی). فصلنامة علمی-‌پژوهشی دانشگاه آزاد اسلامی شوشتر، 1(1)، 1-12.
عبدالکریمی، سپیده (1396). درآمدی بر زبان‌شناسی اجتماعی. تهران: آوای خاور.
فاضلی، محمدتقی (1383). فرهنگ گویش شوشتری. تهران: پازینه.
فاضلی، محمدتقی (1385). دستور گویش شوشتری. تهران: پازینه.
قنبریان، تینا (1398). تعریف‌نگاری فعل و زبان‌شناسی شناختی: مطالعة موردی فعل افشاندن. زبان‌پژوهی، 11(32)، 179-208.
کاوسی تاج‌کوه، صدیقه؛ رضویان، حسین (1398). پیوندهای وراثتی در ساخت‌های اضافه در زبان فارسی بر اساس دستور ساخت. پژوهش‌های زبان‌شناسی تطبیقی، 8(16)، 143-161.
کدخدای طراحی، مهدی؛ ویسی، الخاص (1399). تحلیل تطبیقی و پیکره‌مدار تحولات واجی «واو معدوله» در زبان فارسی و گویش شوشتری. ادبیات و زبان‌های محلی ایران‌زمین، 10(4)، 93-116.
مصطفوی، پونه (1394). تمایز روابط دستوری در گویش شوشتری. جستارهای زبانی، 6(7)، 207-218.
ملکی، ساسان؛ راسخ مهند، محمد (1400). اصطلاحات صوری و جوهری در زبان فارسی: مطالعه موردی برخی «اگر»-‌ساخت‌ها. مطالعات زبان و گویش‌های غرب ایرن، 9(3)، 109-126.
میرزایی، مریم؛ داوری اردکانی، نگار (1396). تحلیل زبان‌شناختی کاربرد دشواژه در شهرستان شوشتر. زبان‌شناسی اجتماعی، 1(2)، 28-36.
نیرومند، محمد باقر (1356). واژه‌نامه‌ای از گویش شوشتری. تهران: فرهنگستان زبان ایران.