برابرسازی ساختاری – معنایی معادل‌های فارسی برگزیده فرهنگستان سوم در برابر اصطلاحات انگلیسی: بررسی پیشوندها

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پسادکتری، گروه زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

2 دانشیار، گروه زبان‌شناسی، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

3 دانشیار، گروه واژه‌گزینی، فرهنگستان زبان و ادب فارسی، تهران، ایران

10.22126/jlw.2023.9483.1724

چکیده

در پژوهش پیشِ‌رو، پیشوندهای فارسی برگزیدة فرهنگستان زبان و ادب فارسی (فرهنگستان سوم) دربرابر پیشوندهای انگلیسی بررسی شده است. این پژوهش با رویکردی ساخت‌بنیاد و در چارچوب نظریة ساخت‌واژة ساختی انجام‌گرفته و به روش توصیفی-‌تحلیلی الگوهای واژه‌سازی برپایة طرح‌واره‌های ساختی-‌معنایی تبیین شده است. داده‌های پژوهش برگرفته از 17 دفتر فرهنگستان سوم به‌صورت تمام‌شماری (51200 واژه) بوده است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که حدود 4319 واژة مصوب با روش پیشوندافزایی ساخته ‌شده‌اند. فرهنگستان سوم با افزودن تعداد 16 پیشوند و 51 پیشوندواره، تعداد 67 پیشوند و پیشوندوارة فعّال و نیمه‌فعّال را در ساخت ‌واژه‌های مصوب به کار گرفته ‌است که این شمار برای ساخت واژه‌های علمی بسنده نیست. چندگانگی مشتقات پیشوندی فارسی دربرابر پیشوندهای انگلیسی، ناهمگونی معنایی‌–‌ساختاری پیشوندهای فارسی دربرابر پیشوندهای انگلیسی و مغایرت بعضی از آن‌ها با اصول و ضوابط واژه‌گزینی از دیگر یافته‌های پژوهش است که می‌توان به آن اشاره کرد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آشوری، داریوش (1386). زبانِ باز :پژوهشی دربارة زبان و مدرنی. تهران: مرکز.
انزابی‌نژاد، رضا (1379). طرزی افشار شاعری یگانه، شیوای یگانه. نامة فرهنگستان، 4(3 (پیاپی 15))، 96-103.
حسابی محمود (1379). توانایی زبان فارسی. به‌کوشش بنیاد پرفسور محمود حسابی، راه ما: گفتارهایی از پرفسور سید محمود حسابی (صص. 41-51). تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سازمان چاپ و انتشارات.
حق‌شناس، علی محمد (1356). بلوای واژه‌سازی. نگین، (149)، 10-16.
دبیرمقدم، محمد (1392) .رده‌شناسی زبان‌های ایرانی. جلد 2. تهران :سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاهها (سمت).
سمائی، فرشید (1384). مکاتب اصطلاح‌شناسی و گرایش‌های فرهنگستان سوم. به‌کوشش علی کافی. مجموعه‌مقالات دومین هم‌اندیشی واژه‌گزینی و اصطلاح‌شناسی (صص. 89-107). تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
صمصامی، سید محمد (1346). دستور زبان فارسی: پیشوندها و پسوندها. اصفهان: بنگاه مطبوعاتی مشعل.
طباطبایی، علاءالدین (1387). گرده‌برداری در واژه‌سازی. نامة فرهنگستان، 10(3 (پیاپی 9))، 188-196.
طباطبایی، علاءالدین (1395). فرهنگ توصیفی دستور زبان فارسی. تهران: فرهنگ معاصر.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1378). مجموعه‌مقالات نخستین هم‌اندیشی مسائل واژه‌گزینی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1387). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان 1376-1385. تهران: آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1387). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. دفتر پنجم. تهران: آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1388). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. دفتر ششم. تهران: آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1389). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. دفتر هفتم. تهران: آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1390). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. دفتر هشتم. تهران: آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1391). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. دفتر نهم. تهران: آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1392). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. دفتر دهم. تهران: آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1393). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. دفتر یازدهم. تهران: آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1394). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. دفتر دوازدهم. تهران: آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1395). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. دفتر سیزدهم. تهران: آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی(1396). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. دفتر چهاردهم. تهران: آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1397). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. دفتر پانزدهم. تهران: آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1398). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. دفتر شانزدهم. تهران: آثار.
فرهنگستان زبان و ادب فارسی (1401). فرهنگ واژه‌های مصوب فرهنگستان. دفتر هفدهم. تهران: آثار.
گروه واژه‌گزینی (1388). اصول و ضوابط واژه‌گزینی همراه شرح و توضیحات. تهران: آثار.