بررسی استعاره‌های فضایی در چهار اثر از نویسندگان زن و مرد از منظر معنی‌شناسی شناختی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، گروه زبان‌شناسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

2 استادیار، گروه زبان‌شناسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

3 استادیار، گروه زبان انگلیسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم، ایران

10.22126/jlw.2023.9795.1734

چکیده

استعاره در ادبیات فارسی، قدمت و جایگاه والایی داشته است. ادبیات پدیده‌ای اجتماعی است و پیوند ادبیات و جامعه انکارنشدنی است. در پژوهش حاضر تلاش شده است تفاوت کاربرد استعاره‌های فضایی بالا و پایین در چهار اثر متفاوت از نویسندگان زن و مرد در چهار دهه متوالی بررسی شود تا مشخص شود استعاره‌های فضایی در این چهار اثر چگونه به کار گرفته می‌شوند و تأثیر شرایط جامعه بر بروز و کاربرد استعاره‌های فضایی به چه صورت است. به این منظور، چهار رمان از دو نویسنده مرد و دو نویسنده زن از دهه ۶۰ نخل‌های بی‌سر، ۷۰ روی ماه خداوند را ببوس، ۸۰ چراغ‌ها را من خاموش می‌کنم و ۹۰ پاییز فصل آخر سال است، انتخاب شده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی‌-‌تحلیلی و بنابر دیدگاه لیکاف و جانسون (۱۹۸۰) و در چارچوب معنی‌شناسی شناختی انجام شده است. پیکره پژوهش، جمله‌هایی از هر چهار رمان است که به‌طور جداگانه بررسی و تحلیل شده‌اند. یافته‌ها نشان داد که میزان استعاره‌های بالا در آثار نویسندگان زن بیشتر به‌ کار رفته است؛ تجربه‌های زیسته در کاربرد استعاره‌ها نقش دارد و مهم‌تر اینکه استعاره‌های بالا همیشه مفهوم شادی و استعاره‌های پایین مفهوم غم را ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آرمان، علیرضا (۱۳۹۸). کارکرد نظریه معناشناسی شناختی (استعاره مفهومی و طرح‌واره تصوری) در تحلیل و توصیف ضرب‌المثل‌های فارسی به‌کاررفته در متون ادبی. پایان‌نامه دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه حکیم سبزواری.
افق، شیدا (۱۳۹۲). بررسی استعاره در گفتار روزمره زنان و مردان در چارچوب زبان‌شناسی شناختی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد تهران مرکز.
باشگاه خبرنگاران جوان (1398). معرفی کتاب نخل‌های بی‌سر اثر قاسمعلی فراست. https://www.yjc.ir/fa/news/7136125  
پیرزاد، زویا (1380). چراغ ها را من خاموش می‌کنم. تهران: مرکز.
درگاه ملی مرکز آمار ایران (1399). مهاجرت. www.amar.org.ir، مهاجرت.
راسخ مهند، محمد (۱۳۸۸). درآمدی بر زبان‌شناسی شناختی: نظریه‌ها و مفاهیم. تهران: سمت.
صفوی، کوروش (۱۳۹۰). درآمدی بر معنی‌شناسی. تهران: سوره مهر.
عابدی مقدم، هدی (۱۳۸۲). طرح‌واره‌های تصویری در بررسی استعاره‌های زبان فارسی. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی.
عاملی رضایی، سیده مریم (۱۳۹۴). تحلیل رمان اجتماعی پس از انقلاب اسلامی. تهران: پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی.
فراست، قاسمعلی (1362). نخل‌های بی‌سر. تهران: صریر.
کتاب نیوز (1400). اطلاع‌رسانی و نقد کتاب روی ماه خداوند را ببوس. www.Ketabnews.com، اطلاع‌رسانی و نقد کتاب روی ماه خداوند را ببوس.
مستور، مصطفی (1379). روی ماه خداوند را ببوس. تهران: مرکز.
مرعشی، نسیم (1393). پاییز فصل آخر سال است. تهران: چشمه.