معنی شناسی شناختی حرف اضافهٔ نه در کُردی گورانی با تکیه بر شاهنامه الماس خان کندوله‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ایلام

2 مدیر گروه زبان و دبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

10.22126/jlw.2025.11269.1802

چکیده

حرف اضافة «نه» یکی از حروف اضافة پرکاربرد در متون ادبی گورانی است که در هیچ کدام از گویش‌های متداول کُردی و سایر زبان‌های ایرانی رایج نیست. این حرف اضافه که مختص آثار مکتوب کُردی گورانی است، نسبت به سایر حروف اضافۀ این زبان، دارای گسترۀ معنایی وسیع‌تری است. پژوهش حاضر به بررسی کاربرد حرف اضافة «نه» در کُردی گورانی، با روش توصیفی-تحلیلی پرداخته و با هدف نشان دادن ساختار شعاعی شبکۀ معنایی این حرف اضافه از الگوی چندمعنایی سامان‌مند تایلر و ایوانز(2003) بهره‌گرفته است. برای دست‌یابی به این هدف، با بررسی موارد کاربرد حرف اضافة «نه» در ابیات مربوط به داستان بیژن و منیژه از شاهنامه کُردی الماس‌خان و انواع حرف اضافه در کتابهای دستور زبان کُردی به تحلیل شناختی حرف اضافة «نه» پرداخته شد. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که حرف اضافة «نه» از حروف اضافۀ مکانی است که معانی مختلفش در ابیات مورد بررسی دارای شبکۀ معنایی منسجم و نظام‌مند است. در شاهنامۀ الماس‌خان کندوله‌ای معانی این حرف اضافه، به صورت شبکۀ معنایی شعاعی و در خوشه‌های معنایی «ظرفیت»، «اتصال و الصاق»، «ابتدا و منشأ»، «استعلاء» و «مجاوزت» همگی مفاهیمی مکانی هستند که حول مفهوم کانونی قرار می‌گیرند و مفاهیم فرعی دیگری نیز از این خوشه‌ها منبعث می‌شود.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Cognitive semantics of the preposition na in Gurani Kurdish based on Almas Khan Kandolaei's Shahnameh

نویسندگان [English]

  • Somaye Fallahi 1
  • Mohammadtaghi Jahani 2
1 PhD student of Persian language and literature, Ilam University
2 Director of the Department of Persian Language and Literature, Faculty of Humanities, Ilam University, Ilam, Iran
چکیده [English]

The Preposition "na" is one of the most frequently used in Gurani literary texts, which is not common in any of the common Kurdish dialects or other Iranian languages.The present study investigates the use of the preposition "Na" in Gurani Kurdish, with a descriptive-analytical method, and with the aim of showing the radial structure of the semantic network of this preposition, it uses the systematic polysemous model of Tyler and Evans (2003).To achieve this goal, cognitive analysis of the addition letter "na" was done by examining the cases of the use of the addition letter "na" in the verses related to the story of Bijan and Manijeh from the Kurdish Shahnameh of Almas-Khan and the types of prepositions in Kurdish grammar books. The research findings show that the suffix "na" is one of the locative suffixes whose different meanings in the studied verses have a coherent and systematic semantic network.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Preposition na
  • Kurdish-Gorani
  • Kurdish Shahnameh
  • cognitive semantics
  • radial semantic network
مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده
انتشار آنلاین از تاریخ 16 فروردین 1404

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار