خوشه دوهمخوانی آغازین در گویش سیستانی از دیدگاه واج‌شناسی خودواحد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

گویش سیستانی یکی از گویش‌های شرقی ایران امروز است که برخی ویژگی‌های آوایی، واجی، صرفی و نحوی متفاوت با زبان فارسی در آن مشاهده می‌شود. یکی از ویژگی‌های واجی منحصر به فرد این گویش، کاربرد متعدد خوشۀ دوهمخوانی آغازین در ابتدای هجا است. شواهد به دست آمده از گویش سیستانی نشان‌دهندۀ وقوع فرایندهای واجی در آغاز هجا و منتهی شدن به خوشۀ دوهمخوانی آغازین در این جایگاه می‌باشد. این پژوهش قصد دارد فرایندهای واجی به کاررفته در آغاز هجا را که منجر به ایجاد برخی خوشه‌های دوهمخوانی آغازین می‌شوند دریابد و از طریق واج‌شناسی خودواحد به طور کامل به ساختار درونی هجاهای این گویش نفوذ نموده و آنها را تحلیل و بررسی کند. واج­شناسی خودواحد اولین بار توسط گلداسمیت (1976) مطرح گردید. گلداسمیت بازنمایی واجی را به صورت شبکه‌ای از چند لایه و در فضای چندبعدی که هر بعدش یک یا چند مشخصۀ آوایی مستقل دارد، مطرح نموده است. در این پژوهش ابتدا هجاهایی که دارای خوشۀ همخوانی آغازین هستند، جدا گشته و سپس بر طبق نظریۀ گلداسمیت تحلیل خودواحد بر روی آنها صورت گرفته است. نتایج به دست آمده حاکی از این است که گویش سیستانی علاوه بر ساختار هجایی CV(C)(C) دارای ساختار هجایی C(C)V(C)(C) نیز می‌باشد و این ساختار که دارای خوشۀ دوهمخوانی آغازین است، منجر به اعمال دو فرایند واجی مرکزی‌شدگی و حذف واکۀ مرکزی به طور پی در پی در بعضی واژه­های بسیط و غیربسیط می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


آهنگر، عباسعلی (1382). توصیف دستگاه واجی گویش سیستانی. گویش­شناسی، جلد اول، شمارة اول، 4-32.
اویسی، محسن (1374). بررسی و توصیف گویش سیستان در منطقۀ پشت آب زابل. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه فردوسی مشهد.
اویسی­پور، عباس (1382). بررسی ساختار سیاسی اجتماعی سیستان در دورة قاجاریه. پایان‌نامة کارشناسی ارشد، دانشگاه سیستان و بلوچستان.
پرمون، یدالله (1380). نظام آوایی فارسی محاورة معیار امروز: رویکردی زایشی، وزنی (عروضی) و واژگانی. رسالۀ دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
--------- (1382). برهم‌کنش سه فرایند واجی در نظام آوایی فارسی رایج در شهر کرمان: رویکردی خطی و غیرخطی. نامة پژوهشگاه میراث فرهنگی، ش 1، زمستان 1381، 47-64.
--------- (1388). واکه­کاهی در گویش کرمانی.نامة پژوهشگاه میراث فرهنگی، ش 1، زمستان 87، 54-58.
تیت، جورج پاسمن (جی پی) (1362). سیستان. مترجم: غلامعلی رئیس­الذاکرین. زاهدان. ادارة کل ارشاد اسلامی استان سیستان و بلوچستان.
ثمره، یدالله (1378). آواشناسی زبان فارسی: آواها و ساخت هجا. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حق­شناس، علی محمد (1356). آواشناسی (فونتیک). تهران: آگاه.
دلارامی‌فر، منصوره (1390). فرایند واکه‌کاهی در گویش سیستانی و تعامل آن با الگوی تخصیص تکیه - رویکرد قاعده­بنیاد. پایان‌نامة کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه آزاد تهران واحد علوم و تحقیقات.
دوستی، محمد (1380). بررسی توصیفی ساخت واژه، تصریف و اشتقاق واجی در گویش سیستانی ادیمی. پایان­نامة کارشناسی ارشد زبان­شناسی، دانشگاه شیراز.
عمرانی، محمد رضا (1375). توصیف واجی گویش سیستان (بخش مرکزی شهر زابل). تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1379). واج‌شناسی خودواحد و کاربرد آن در فرایندهای واجی زبان فارسی. رسالة دکتری، دانشگاه تهران.
------------------- (1385). واج­شناسی - رویکرد قاعده­بنیاد. تهران: سمت.
مصاحب، غلامحسین (1345). دایره­المعارف فارسی. جلد مصور. تهران. فرانکلین.
Ahangar, A. A. (2010). A Study of the Verb System in the Sistani Dialect of Persian. Orientalia Suecana, 59, 5-44.
Chomsky, N. & M. Halle (1968). The Sound Pattern of English. New York: Harper & Row.
Clements, G. N. & S. J. Keyser (1983) .CV Phonology: A Generative Theory of the Syllable. MIT Press: Cambridge, Mass.
Durand, J. (1990). Generative and Non-Linear Phonology. London: Longman Group UK Limited.
Goldsmith, J. (1976). Autosegmental Phonology. MIT PhD Dissertation. New York: Garland.
--------------- (1996). Autosegmental and Metrical Phonology. Cambridge MA and Oxford UK: Blackwell Publishers.
Kenstowicz, M. (1994). Phonology in Generative Grammar. Cambridge MA and Oxford UK: Blackwell Publishers.
Kent, R. G. (1953). Old Persian. New Haven, Connecticut: American Oriental Society.
Mashhady, H. & M. Delarami (2013). Syllabic Structure of Sistani Dialect. Journal of Language Teaching and Research, 4 (6), 1303-1310.
McCarthy, J. (1988). Feature Geometry and Dependency: A Review. Phonetica, 43, 84-108.
McLachlan, K. S., R. M. Savory, C. S. Coon, J. T. P. De Bruijn, Et al. (2003). Iran. In: P. J. Bearman, Th. Bianquis, C. E. Bosworth, E. van Donzel, & W. P. Heinrichs (Eds.), The Encyclipedia of Islam, second edition. Brill. Retrived from: <http://dx.doi.org/10.1163/1573-3912_islam_COM_0377>
Okati, F., A. A. Ahangar & C. Jahani (2009). The Status of [h] and [ʔ] in Sistani Dialect of Miyankangi. Iranian Journal of Applied Language Studies, 1 (1), 35-37.
Postal, P. M. (1968). Aspects of Phonological Theory. New York: Harper & Row.
Roca, I. & W. Johnson (1999). A Course in Phonology. Cambridge MA and Oxford UK: Blackwell Publishers.
Winndfuhr, G. (1988). New Iranian Language. In: R. Schmidt (Ed.). Compendium Linguarum Iranicarum, (pp. 246-250). Wiesbaden: Ludwig Reichert Verlander.
Yule, G. (1985). The Study of Language. Cambridge: Cambridge University Press.