بررسی فرایند ارتقاء واکه و واژگونی این قاعده در گونه‌های زبان‌ فارسی: رویکرد زایشی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه

2 دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

هدف از نگارش این مقاله، بررسی ارتقاء واکه و واژگونی این قاعده در گونه‎های زبان فارسی بر اساس واج‎شناسی زایشی است. در این پژوهش 11 گونة زبانی به طور هدفمند انتخاب شده و داده‎های آنها از طریق منابع مکتوب، از جمله مقاله، پایان‎نامه و سایر کتاب‎های موجود در مورد این گونه‎ها استخراج شده‎اند. در هر یک از این گونه‎ها، قواعد واجی آنها استخراج و در مرحلۀ بعد عکس آن قواعد در همان گونه یا گونه‎های دیگر ذکر شده است. در مرحلة بعد، بر اساس اصول واج‎شناسی زایشی و معیارهای ینسن (2004: 117) به تحلیل واجی قواعد برای کشف قاعدة طبیعی پرداخته شده است. با بررسی‎های صورت‎گرفته در این زمینه دو نوع ارتقاء واکه و واژگونی این قاعده در این گونه‎ها یافت شده است که در این مقاله به بررسی این دو نوع ارتقاء واکه و واژگونی این قاعده، محیط ایجاد این قواعد و نوع واژگونی قاعده پرداخته می‎شود. برخی نتایج به دست آمده عبارتند از: 1) طبیعی‎ترین قاعده از نظر آوایی لزوماً ساده‎ترین قاعده نیست؛ یعنی سادگی شرط لازم برای طبیعی‌بودن قاعده است ولی شرط کافی نیست. 2) از لحاظ هم‎زمانی می‎توان تبدیل /a/ به [e] را واژگونی قاعدة تبدیل /e/ به [a] محسوب کرد، ولی از لحاظ درزمانی و تاریخی این دو قاعده یکی هستند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


باقری، مهری (1380). واجشناسی تاریخی زبان فارسی. تهران: قطره.
بروغنی، فاطمه (1383). بررسی واجشناسی گویش سبزواری. پایان‎نامة کارشناسی ارشد زبان‎شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
بهزادفر، آتنا (1391). فرایند تضعیف و تقویت در گونههای مختلف استان مازندران رویکرد واجشناسی زایشی. پایان‎نامة کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
پیریایی، شیوا (1389). بررسی واجشناسی گویش بروجردی در چارچوب نظریۀ بهینگی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
حسن‎دوست، محمد (1389). فرهنگ تطبیقی- موضوعی زبانها و گویشهای ایراتی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
رزم‎دیده، پریا (1390). تضعیف و تقویت در گونههای زبانی استان کرمان. پایان‎نامة کارشناسی ارشد زبان‎شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
شریفی، گوهر (1387). بررسی نظام آوایی گونة اقلید در چارچوب واجشناسی زایشی. پایان‎نامة کارشناسی ارشد زبان‎شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
صادقی، علی‎اشرف (1357). نگاهی به گویشنامههای ایرانی مجموعهای از نقدها و بررسیها. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
کاظمینی، سمیه (1390). توصیف واجشناسی گویش شهرضایی بر اساس نظریة واجشناسی زایشی چامسکی و هله. پایان‎نامة کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1390). واجشناسی: رویکردهای قاعدهبنیاد. تهران: سمت.
------------------- و سحر بهرامی خورشید (1384). تغییر واکۀ آغازین در واژه‎های دوهجایی یا بیشتر لهجۀ همدانی. زبان و زبانشناسی، ش 1، 47-58.
------------------- و شیرین ممسنی (1385). توصیف دستگاه واجی گویش دلواری. زبان و زبانشناسی، شمارۀ 4، 77-93.
نیل مکنزی، دیوید (1373). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. مترجم: مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هایمن، لاری ام. (1368). نظام آوایی زبان: نظریه و تحلیل. مترجم: یدالله ثمره. تهران: فرهنگ معاصر.
Ezatabadi Poor, Tahereh & Aliyeh Kord-e- Zafaranlu Kambuziya (2014). Rule Conversion in Varieties of Iranian Languages: Generative Phonology. Germany: Lambert.
Hulst, Harry Van (1980). Rule Conversion in Phonology. Dutch Lexicological Institute Leiden,336-349.
Jensen, John. T. (2004). Principle of Generative Phonology: An Introduction. Amesterdam: John Benjamine.
Kenstowicz, Michael (1994). Phonology in Generative Grammar. Oxford: Blackwell Publishers.
McCarthy, J. (1979). Synchronic Rule Inversion. Proceedings of the Annual Meeting of the Berkeley Linguistics Society, 17, 192-207.
Oostendorp, M. V. (2000). Rule Inversion without Rules. Meertens Institute, 1-29.
Pishdad, A. (1996). A Study of Ravari Dialect and its Comparision with Standard Persion. MA Thesis, Tarbiat Modares University.
Vennemann, T. (1972). Rule Inversion. Lingua, 29, 209-242.