تحلیل زبان‌شناختی بازتاب «برجام» در گفتمان‌های رقیب بر اساس رویکرد انتقادی فرکلاف

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

این جستار با هدف آشکارسازی روابط پنهان قدرت و ساخت‌های زبانی ایدئولوژیک موجود در متون زبانی در چارچوب رویکرد تحلیل گفتمان انتقادی فرکلاف به بررسی بازتاب برجام (برنامة جامع اقدام مشترک) در رسانة مطبوعاتی متعلق به دو گفتمان اصول‎گرا و اصلاح‎طلب می‌پردازد. داده‎های این پژوهش را متون تولیدشده در روزنامة کیهان متعلق به گفتمان اصول‎گرا و روزنامة شرق متعلق به گفتمان اصلاح‎طلب در بازة زمانی مشخص (تیرماه 1394 تا بهمن‎ماه 1394) حول محور برجام تشکیل می‎دهد. دو پرسش عمدة این پژوهش از این قرار است: 1- تفاوت‎های ایدئولوژیک در ارتباط با برجام چگونه در روزنامه‎های مربوط به دو گفتمان رقیب (اصلاح‎طلب و اصول‎گرا) بازنمایی شده‎اند؟ 2- این دو گفتمان رقیب از چه استراتژی‎های زبانی با توجه به موضع ایدئولوژیک خود در خصوص برنامة برجام بهره گرفته‎اند؟ تجزیه و تحلیل داده‎ها بیانگر آن بود که هر دو گفتمان رقیب در متون تولیدشدة خود کوشیده‎اند با بهره‎گیری از استراتژی‎های زبانی همچون روابط مفهومی واژه‎ها اعم از باهم‎آیی‎ها، تشبیه، کنایه، علائم سجاوندی، نقل‎قول و ... موضع ایدئولوژیک خود را نشان دهند و به تخریب وجهة گفتمان رقیب بپردازند. گرچه کاربرد بعضی استراتژی‎ها در گفتمان اصول‎گرا بیشتر به چشم می‎خورد. گفتمان اصلاح‎طلب بیشتر سعی در بازنمایی مثبت برجام داشته و کمتر به ارزشیابی منفی گفتمان رقیب پرداخته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


فرکلاف، نورمن (1379). تحلیل انتقادی گفتمان. مترجم: گروه مترجمان. تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات رسانه‌ها.
Fairclough, N. (1989). Language and Ideology. English Language Research Journal, 3: 9-27.
----------------- (1992). Discourse and Social Change. Cambridge: Polity Press.
----------------- (1993). Critical Discourse Analysis and the Marketization of Public Discourse: the Universities. Discourse and Societies, 4, 68-133.
---------------- (1995). Critical Discourse Analysis. London: Longman.
---------------- (1998). Language and Power. London: Longman Group UK Limited.
Foucault, M. (1982). The Subject and Power. Critical Inquiry, 8(4), 777-795.
Johnstone, B. (2008). Discourse Analysis. London: Blackwell Publishing.
Laclau, F. & C. Mouffe (1985). Hegemony and Socialist Strategy. London: Verso.
Van Dijk, T. (1985). Handbook of Discourse Analysis. Orlando: Academic Press.
--------------- (1988). News as Discourse. Hillsdale NJ: Lawrence Erlbaum.
--------------- (1990). Discourse and Society. A New Journal for a New Research Focus, Discourse and Society, 1(1), 5-16.
--------------- (1997). Discourse as Social Interaction. London: Sage.