بررسی نشانه‌شناختی تصاویر کتب کودکان بر اساس رویکرد نشانه‌شناسی اجتماعی: مطالعۀ موردی کتاب فارسی پایۀ اول دبستان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشگاه رازی

2 دانش‌آموختۀ کارشناسی ارشد زبان‌شناسی، دانشگاه رازی

چکیده

از دیدگاه هلیدی (1994)، زبان انسان دارای سه نقش اصلی بازنمودی، بینافردی و متنی است که هر یک به‌ترتیب توسط ساخت گذرایی، ساخت وجهی و ساخت موضوعی تحقق می‌یابند. در سال‌های اخیر، بر اساس این فرض که تصاویر نیز نوعی گفتمان به شمار می‌‌‌روند، کرس و ون‌لیوون به موازات سه فرانقش بالا، فرانقش‌های بازنمودی، تعاملی و ترکیبی را برای مطالعۀ تصاویر مطرح ساخته‌اند که توجه بسیاری از محققین را به خود جلب نموده است. هدف این مطالعه بررسی 20 تصویر از کتاب فارسی پایۀ اول دبستان بر اساس چارچوب ارائهشده توسط کرس و ون‌لیوون (1996) است. نتایجِ تحلیل سه نقش بازنمودی، تعاملی و ترکیبی بیانگر آن است که تصاویر این کتاب برآنند تا الگوهای مسلط فرهنگ ملی را به مخاطبان کودک خود ارائه و تفهیم نمایند. تصاویر غالباً انسان‎های عادی و زندگی روزمره و سنتی ایرانی را به نمایش می‌گذارند و به لحاظ جنسیتی نیز مردان بیش از زنان بازنمود یافته‌اند. از مجموع 20 تصویر تحلیل‎شده، موضوع اصلی 19 تصویر انسان بوده‌ و تنها یک تصویر به موضوع حیوانات پرداخته است. بنابراین، می‌توان نتیجه گرفت که این تصاویر، تصویری نسبتاً واقعی از زندگی مخاطبان منعکس می‌کنند. جایی که افراد، کنش‌ها و روابط اجتماعی آنها نقش و جایگاه مرکزی دارند.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


اکبری شلدره، فریدون و دیگران (1392). فارسی اول دبستان. ادارۀ کل چاپ و توزیع کتاب‎های درسی تهران.
بختیاری، سمیه (1390). بازنمایی جنسیت در تصاویر کتابهای اینترچینج. پایان‎نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه شیراز.
رضایی، طاهره و فرزان سجودی (1394). بازنمایی جنسیت در متون دیداری کتاب‎های آموزشی زبان انگلیسی به غیرانگلیسی‎زبانان از منظر نشانه‎شناسی اجتماعی. جستارهای زبانی، دورۀ 6، شمارۀ 3، 115-140.
مردانی، انسیه (1391). تحلیل بیلبوردهای تبلیغاتی شهری از منظر نشانهشناسی اجتماعی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه علم و فرهنگ.
مصلح‌زاده، فاطمه (1391). نشانه‌شناسی اجتماعی تصاویر کتاب‌های درسی دورۀ راهنمایی. پایان‌نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه هنر.
Guijarro, A. J. M. (2010). A Multimodal Analysis of the Tale of Peter Rabbit within the Interpersonal Metafunction. ATLANTIS, Journal of the Spanish Association of Anglo-American Studies, 32(1), 123–140.
Halliday, M. (1994). An Introduction to Functional Grammar. London: Edward Arnold.
Harrison, C. (2003). Visual Social Semiotics: Understanding How Still Images make Meaning. Technical Communication, 50(1), 46-60.
Hodge, R. & G. Kress (1988). Social Semiotics. Cambridge: Polity Press.
Jewitt, C. & R. Oyama (2004). Visual Meaning: A Social Semiotics Approach. In: T. Van Leeuwen & C. Jewitt (Eds.), The Handbook of Visual Analysis, (pp. 134-156). Sage Publication.
Kress, G. & T. Van Leeuwen (1990). Reading Images. Geelong, Australia: Deakin University Press.
Kress, G. & T. Van Leeuwen (1996). Reading Images: The Grammar of Visual Design. London: Routledge.
Kress, G. & T. Van Leeuwen (1998). Front pages: (The Critical) Analysis of Newspaper Layout. In: A. Bell, & P. Garrett (Eds.), Approaches to Media Discourse, (pp. 186-219). Blackwell. Malden, Mass, Oxford.
Kress, G. & T. Van Leeuwen (2006). Reading Images: The Grammar of Visual Design. London: Routledge.
Lirola, M. M. (2006). A Systemic Functional Analysis of Two Multimodal Covers. Revista Alicantina de Estudios Ingleses, 19, 249-260.
Van Leeuwen, T. (2005). Introducing Social Semiotics. London/New York: Routledge, Taylor & Francis Group.
Wilcox Hemais, B. J. (2014). Word and Image in Academic Writing: A Study of Verbal and Visual Meanings in Marketing Articles. E.S.P Today: Journal of English for Specific Purposes at the Tertiary Level, 2(2), 113-133.
Yang, J. & Y. Zhang (2014). Representation Meaning of Multimodal Discourse – A Case Study of English Editorials in the Economist. Theory and Practice in Language Studies, 4(12), 2564-2575.