بررسی و توصیف واژه بست در گویش مراغه‌ای زبان ترکی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه گیلان

2 استادیار زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه گیلان

3 استادیار زبانشناسی همگانی، دانشگاه گیلان

چکیده

در تمام زبان­های دنیا واحدهایی وجود دارند که حد وسط واژه و تکواژ محسوب می­شوند و هم بعضی خصوصیات واژه را دارا هستند و هم بعضی خصوصیات تکواژه ای وابسته را دارند؛ به این واحدهای زبانی واژه­بست می­گویند. تحقیق حاضر با هدف بررسی و توصیف واژه­بست درگونة مراغه­ای زبان ترکی صورت گرفته است. این بررسی به روش توصیفی-تحلیلی بوده که قسمت اعظم داده­های آن با مراجعه به منابع متعدد گویش مراغه­ای زبان ترکی آذربایجانی و همچنین شمّ زبانی نگارندگان این تحقیق تهیه شده است. الگوهایی که برای تشخیص این نوع واژه­بست­ها در این مقاله به کار برده شد، همان معیارها و چارچوبی است که شقاقی (1374) برای بررسی و طبقه­بندی تکواژهای وابسته در زبان فارسی از زوئیکی و پولوم (1983) اقتباس کرده است. نتایج داده­های این تحقیق نشان می­دهد که واژه­بست­ها­ی این زبان عبارتند از پی­بست­های ملکی (ضمایر شخصی)، افعال ربطی، منادا، علامت مفعولی، و شکل کوتاه­شدۀ ”هم“. همچنین، بعضی واژه­بست­ها در زبان ترکی به صورت پی­بست و بعضی دیگر به صورت پیش­بست به پایه متصل می­شوند. مقالة حاضر همچنین نشان می­دهد که می­توان از الگوی زوئیکی و پولوم (1983) به عنوان ابزاری علمی و البته مناسب جهت تشخیص و مطالعة واژه­بست­های زبان ترکی استفاده کرد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


احمدی گیوی، حسن (1383). دستور تطبیقی زبان ترکی و فارسی. تهران: قطره.
بیانی، محمد علی (1391). نگاهی تازه به گرامر و شیوۀ نگارش زبان ترکی. تبریز: اختر.
راسخ­مهند، محمد (1386). توصیف افعال مرکب پی­بستی و شیوۀ ضبط آنها در فرهنگ­های فارسی. فرهنگ‌نویسی، شمارۀ 1، 252-236.
زارع شاهمرسی، پرویز (1387). فرهنگ ترکی-فارسی. تبریز: اختر.
زهتابی، محمدتقی (1379). معاصیر ادبی آذری دیلی. تبریز: آشینا.
شقاقی، ویدا (1374). واژه­بست چیست؟ آیا در زبان فارسی چنین مفهومی کاربرد دارد؟ در مجموعه مقاله­های سومین کنفرانس زبان­شناسی. تهران: دانشکده ادبیات زبان­های خارجی دانشگاه علامه طباطبایی.
-------- (1389). مبانی صرف. تهران: سمت.
صراحی، محمد امین و بتول علی­نژاد (1392). رده­شناسی واژه­بست در زبان فارسی. مجلۀ زبان­شناسی و گویش‌های خراسان، سال پنجم، شمارۀ 1، 130-103.
ممسنی، شیرین (1380). توصیف و بررسی واژی-نحوی واژه­بست­های ضمیری در گویش دلواری. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
نغزگوی کهن، مهرداد (1389). از واژه­بست تا وند تصریفی: بررسی تحول تاریخی بعضی واژه­بست­های فارسی جدید. دستور، شمارۀ 6، 99-77.
نورعلی­وند، اسماء (1390). بررسی و توصیف واژه­بست در گویش لری دره­شهر. پایان­نامۀ کارشناسی ارشد، دانشگاه پیام نور استان تهران.
Aikhenvald, A. Y. (2003). Typological Parameters for the Study of Clitics, with Special Reference to Tariana. In: R. N. W. Dixon and A. Y. Aikhenvald (Eds.), Word: A Cross-Linguistic Typology (pp. 42-78). Cambridge: Cambridge University Press.
Anderson, S. R. (1992). A-Morphous Morphology. Cambridge: Cambridge University Press.
Crystal, D. (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Oxford: Blackwell Publishing.
Katamba, F. (1993). Morphology. London: Mcmillan Press LTD.      
Klavans, J. (1982). Some Problems in a Theory of Clitics. Bloomington: Indiana University Linguistic Club.
------------- (1985) The Independence of Syntax and Phonology in Cliticisation, Language, 61, 95-120.
Spencer, A. (1991). Morphological Theory: An Introduction to Word Structure in Generative Grammar. Oxford & Cambridge: Blackwell.
Zwicky, A. (1977). On Clitics. Bloomington: Indiana University Linguistic Club.
-------------- (1985). Clitics and Particles, Language, 61, 283- 305.
-------------- & G. Pullum (1983). Cliticisation vs. Inflection: English n't, Language, 59, 502-513.