محدودیت‌های ناظر بر زایایی فعل‌های برگرفته از اسم و صفت در فارسی معیار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

2 دانشور زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

3 دانشجوی کارشناسی ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران

چکیده

در این پژوهش قصد داریم محدودیت‌های ناظر برزایایی فعل‌های برگرفته از اسم و فعل‌های برگرفته از صفت در فارسی معیار را بررسی کنیم. همچنین به دنبال بررسی رابطۀ میان شفافیت و زایایی این الگوی ساخت فعل هستیم. روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و جمع‌آوری داده‌ها به شیوۀ پیکره‌بنیاد است. بدین منظور، فهرستی مشتمل بر 90 فعل تبدیلی را از یک پیکرۀ نوشتاری خودساختۀ 824000 واژه‌ای و پیکرۀ گفتاری که از ضبط مکالمات روزمرۀ گویشوران تهیه شده است، جمع‌آوری نمودیم. بسامد نمونۀ این افعال در پیکرۀ نوشتاری 1700 و در پیکرۀ گفتاری 775 است.بررسی‌ها نشان داد که در کاربرد پایه‌های مختوم به واکه برای ساخت این افعال محدودیت وجود دارد. همچنین اکثر واژه‌هایی که پایۀ ساخت این افعال قرار می‌گیرند، تک‌هجایی و تعداد محدودی نیز دوهجایی می‌باشند. در رابطه با محدودیت صرفی نیز از میان مقولات دستوری مختلف تنها مقولۀ اسم و صفت پایۀ ساختن افعال مورد نظر قرار می‌گیرند. محدودیت دیگر اینکه اسامی و صفات وندی، مرکب و مشتق پایۀ ساخت افعال مورد نظر قرار نمی‌گیرند. اما عاملی که بیش از همه ساخت افعال مورد بررسی ما را محدود می‌کند، عامل انسداد است که در این میان وجود افعال مرکب هم‌معنا مانع ساخت افعال بسیط متناظر می‌شود. به علاوه، در کنار محدودیت‌های ساختاری پیش‌گفته، محدودیت کاربردی نقش مهمی در عدم پذیرش واژه‌های ساخته­شده با این الگو توسط گویشوران زبان ایفا می‌کند. در رابطه با ارتباط میان شفافیت و زایایی نیز دریافتیم که شفافیت و تیرگی تأثیری بر زایایی افعال مورد بررسی ندارد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات

عنوان مقاله [English]

Constraints on the Productivity of Denominal and Deadjectival Verbs in Standard Farsi

نویسندگان [English]

  • Arsalan Golfam 1
  • Ardeshir Maleki Moqaddam 2
  • Faeqe Ebrahim Poornik 3
1 Tarbiat Modares University
2 Tarbiat Modares University
3 Tarbiat modares university
چکیده [English]

The present research aims to investigate constraints on the productivity of denominal verbs and deadjectival verbs in Standard Farsi. Also, the relation between transparency and productivity of this verb pattern is considered. The study method is descriptive-analytic and the data collection is corpus-based. For this purpose, a list of 90 respective verbs from a self-made written corpus including 824000 words and also a spoken corpus which is recorded from daily conversations of Persian speakers are provided. The token frequency of these verbs in written and spoken corpus is respectively 1700 and 775. Studies show that these verbs do not select vowel-ending words as their base. Also, most of the bases for such verbs are monosyllabic and few are disyllabic. About the morphological constraints it should be noted that, among different word categories only nouns and adjectives are used as the base for these verbs. But the main factor restricting the productivity of such verbs is blocking in which synonymous compound verbs block the construction of equivalent simple verbs. Despite the structural constraints mentioned, which block the construction of potential verbs with this pattern, pragmatic constraint has a substantial role in refusal of actual verbs by language users. Also, about the relation between transparency and productivity it is found that semantic transparency have no effect on the productivity of these verbs.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • constraint
  • productivity
  • denominal verbs
  • deadjectival verbs
  • transparency

مراجع

افراشی، آزیتا (1378). نگاهی به شفافیت و تیرگی در سطح واژه‌های مرکب. متن‌پژوهی ادبی، شمارۀ 9 و10، 61-74.
صادقی، علی اشرف (1349). تحول افعال بی­قاعدۀ زبان فارسی. جستارهای ادبی، شمارۀ 24، 791-801.
------------- (1380). دربارۀ فعل­های جعلی. در: علی اشرف صادقی، مسائل تاریخی زبان فارسی (صص 143-152). تهران: سخن.
طباطبائی، علاءالدین (1381). فعل بسیط و مرکب در زبان فارسی. تهران: دانش.
منصوری، یدالله (1382). بررسی ساختار فعل­های جعلی در فارسی میانه و فارسی دری. نامۀ فرهنگستان، شمارۀ 22، 108-124.
نجفی، ابوالحسن (1387). فارسی سترون یا زایا؟. سخنرانی در شهر کتاب تهران. وبگاه پرواز پروانه.
Baayen, H. (1992). Quantitative Aspects of Morphological Productivity. In Yearbook 
of morphology 1991 1991 (pp. 109-149). Springer Netherlands.
Bauer, L. (1983). ). English Word-Formation. Cambridge: Cambridge university press.
----------- (2001). ). Morphological productivity Productivity(Vol. 95). Cambridge: . Cambridge University Press.
Bhatia, V. K., (1993): Analysing Genre -- Language Use in Professional Settings., London:, Longman, Applied Linguistics and Language Study Series.
Cooper, W. E. (1975). On Constraining the Production of Denominal Verbs. Foundations of Language, , 12(3). 397-399.
Crystal, D. (2011). ). Dictionary of Linguistics and phonetics Phonetics(Vol. 30). John Wiley & Sons.
Dayley, J. P. (1985). ). Tzutujil grammar Grammar(Vol. 107). University of California Press.
De Haas, W. & M. Trommelen, M. (1993). ). Morfologisch Handboek van het Nederlands: een Overzicht van de woordvorming Woordvorming(Vol. 7). SDU Uitgeverij.
Frauenfelder, U., & R. Schreuder, R. (1991). Constraining Psycholinguistic Models of Processing and Representation: the Role of Productivity.
Haspelmath, M., & A. Sims, A. (2010). Understanding Morphology. Oxford: Oxford University Press.
Hewitt, B. G. (1979). ). Abkhaz Abkhaz(Vol. 2). Routledge Kegan & Paul.
Jovanović, V. Ž. (2003). On Productivity. Creativity and Restrictions on Word Conversion in English. Facta Universitatis-Series: Linguistics and Literature, 2(10), 425-436.
Levin, B., & M. Rappaport Hovav , M. R. (2005). ). Argument Realization. Cambridge: Cambridge University Press.
Löwenadler, J. (2010). Restrictions on Productivity: Defectiveness in Swedish Adjective Paradigms.  Morphology,  20(1). 71-107.
Marchand, H. (1969). The Categories and Types of Present-Day English Word-Formation: A Synchronic-Diachronic Approach. Beck.
Plag, I. (1999). ). Morphological Productivity: Structural Constraints in English derivation Derivation(Vol. 28). Walter de Gruyter.
----------- (2003). ). Word-Formation in English. Cambridge: Cambridge University Press.
----------- (2004). Productivity. Encyclopedia of Language and Linguistics, 2nd Ed., Elsevier.
Plank, F. (1981). Morphologische (Ir-) Regularitäten.  Tübingen: Narr.
Rainer F. (1988). toward a Theory of Blocking, in Geert Booj and Jap van Marle (Eeds.) Yearbook of Morphology. Dordrecht_ Boston_ London: Kluwer.
----------- (2005) Constraints on Productivity. In: Pavol Štekauer and Rochelle Lieber (Eds.), Handbook of Word-Formation, 335–352. Dordrecht: Springer.
Rose, J. H. (1973). Principled Limitations on Productivity in Denominal Verbs.  Foundations of Language, 509-526.
Švedova, N. J. E. (Ed.). (1980). ). Russkaja Grammatika. Nauka.
مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران
دوره 6، شماره 20
فروردین 1397
صفحه 109-132

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار