رویکردی شناختی به بازنمایی رویداد حرکت در زبان هَورامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه تهران

2 استاد گروه زبان‎شناسی همگانی، دانشگاه بوعلی سینا

3 استاد گروه زبان‎شناسی همگانی، دانشگاه تهران

چکیده

حرکت، یکی از بنیادی‎ترین تجارب بشر است؛ بنابراین، به نظر می‎رسد این رویداد به‌صورت مفهومی جهانی در همۀ زبان‎های دنیا بازنمایی شود. بر اساس نظریۀ الگوهای واژگانی‎شدگی تالمی (١٩٨٥ و ٢٠٠٠)، زبان‎ها به لحاظ بازنمایی رویداد حرکت به دو رده تقسیم می‎شوند: فعل‎بنیاد و تابع‎بنیاد. در زبان‎های فعل‎بنیاد، جزء هسته‎ای رویداد حرکت، یعنی مسیر در فعل و شیوۀ حرکت در تابع بازنمایی می‎شوند؛ امّا در زبان‎های تابع‎بنیاد، عکس این اتّفاق می‎افتد. هدف پژوهش حاضر، بررسی جایگاه زبان هَورامی در رده‎شناسی دوگانۀ تالمی است. بدین منظور، ١٤٠ فعل حرکتی (ساده و غیر ساده) هورامی از طریق مصاحبه با ٢٠ گویشور بومی بالای ٣٠ سال گردآوری و تحلیل شده‎اند. تحلیل داده‎ها نشان می‎دهد که زبان هورامی، رده‎شناسی دوگانۀ تالمی را به چالش می‎کشد؛ زیرا عناصر معنایی مسیر و شیوه، تقریباً به یک اندازه در ریشۀ فعل واژگانی می‎شوند؛ به عبارت دیگر، هورامی هم ویژگی زبان‎های فعل‎بنیاد و هم تابع‎بنیاد را دارد؛ لذا نمی‎توان آن را به‌طور قطع در یکی از دو ردۀ پیشنهادی تالمی قرار داد. بهتر است رفتار آن را در بازنمایی رویداد حرکت با توجّه به پیوستار برجستگی شیوه (اسلوبین، 2004) و پیوستار برجستگی مسیر (ایبارتس - آنتونانو، 2004) ارزیابی کرد. به این ترتیب، هورامی در بخش‎های میانی این دو پیوستار قرار می‎گیرد، به ‌علاوه، از آنجا که الگوی (حرکت + مسیر + شیوه) سوّمین الگوی واژگانی‎شدگی پربسامد در هورامی است، این زبان، دارای ویژگی زبان‎های دو قطبی (اسلوبین، 2004) نیز است.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ازکیا، ندا (١٣٩٠). حرکت در زبان فارسی: دیدگاهی شناختی و ردهشناختی. رسالۀ دکتری زبان‎شناسی همگانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد علوم و تحقیقات.
----------، فرهاد ساسانی و آزیتا افراشی (١٣٩٤). واژگانی‎شدگی، چارچوبی برای تبیین فعل غیر سادۀ حرکتی در زبان فارسی. زبانپژوهی، 7 (١٤)، 31-57.
انوری، حسن (١٣٨١). فرهنگ بزرگ سخن. تهران: سخن.
پشتوان، حمیده (١٣٩٢). بازنمود رویدادهای حرکتی در گفتار روایی کودکان فارسیزبان. پایان‎نامۀ کارشناسی ارشد زبان‎شناسی همگانی، دانشگاه الزهرا.
حامدی شیروان، زهرا و شهلا شریفی (١٣٩٣). بررسی رده‎شناختی مقولۀ قمر در ساخت رویدادی افعال حرکتی در زبان فارسی. فصلنامۀ جستارهای زبانی، 5 (١٨)، 71-89.
سجادی، سیدمهدی (١٣٩٤). جنس دستوری در زبان هَورامی. مریوان: ئه‎وین.
-------------------- و غلامحسین کریمی‌دوستان (١٣٩٣). رویکرد فرازبان معنایی طبیعی: فرض‎ها، مفاهیم و اهداف. فصلنامۀ مطالعات زبان‌ها و گویشهای غرب ایران، 2 (٧)، 95-113.
مسگرخویی، مریم (١٣٩٢). بازنمود رویداد حرکت در زبان فارسی: رویکردی شناختی. رسالۀ دکتری زبان‌شناسی همگانی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
Ameka, F. K. & J. Essegbey (2013). Serializing Languages: Satellite-framed, Verb-framed or Neither. Ghana Journal of Linguistics. 2 (1), 19-38.
Babai, H. (2011). Lexicalization of Motion Event in Persian. Theoryand practice in language studies, 1 (2), 157-162.
Cifuentes Feʹrez, P. (2008). Motion in English and Spanish: A Perspective from Cognitive Linguistics, Typology and Psycholinguistics. PhD Thesis, Spain: Universisdad de Murcia.
Feiz, P. (2011). Traveling through Space in Persian and English: A Comparative Analysis of Motion Events in Elicited Narratives. Language Sciences, 33 (3), 401-416.
Goldberg, A. (1998). Patterns of Experience in Patterns of Language, In: MichaelTomasello (Eds.). The New Psychology of Language, (pp. 203-219). Lawrence Erlbaum Publications.
Gunter, M. M. (2004). Historical Dictionary of the Kurds. Lanham: Scarecrow press, Inc.
Hornby, A. S. (1995). Oxford Advanced Learners Dictionary of Current English. Oxfoford: Oxford University Press.
Ibarretxe-Antuñano, I. (2004). Motion Events in Basque Narratives. In: S. Strömqvist & L. Verhoeven (Eds.). Relating Events in Narrative: Typological and Contextual Perspectives in Translation, (pp. 89-112). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates,.
Karimipour, A. & V. Rezai (2016). Typological Analysis of Ilami Kurdish Verbs of Motion: With Focus on the Concept of Path. DE GRUYTER MOUTON, 69 (3), 411-435.
Slobin, D. I. (2004). The Many Ways to Search for a Frog: Linguistic Typology and the Expression of Motion Events. In: S. Strömqvist & L. Verhoeven (Eds.). Relating Events in Narrative: Typological and Contextual Perspectives in Translation, (pp. 219-257). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
Talmy, L. (1985). Lexicalization Patterns: Semantic Structure in Lexical Forms. In: T. Shopen (Ed.). Language typology and lexical descriptions: Vol. 3, grammatical categories and the lexicon, (pp. 57-149). Cambridge: Cambridge University Press.
------------- (2000). Toward a Cognitive Semantics: Typology and Process in Concept Structuring. Cambridge, MA: MIT Press.
Zlatev, J. & P. Yangklang (2004). A Third Way to Travel: The Place of Thai and Serial Verb Languages in Motion Event Typology. In: S. Strömqvist & L. Verhoeven (Eds.). Relating Events in Narrative: Typological and Contextual Perspectives in Translation, (pp. 159-190). Mahwah, NJ: Lawrence Erlbaum Associates