فرایندهای واجی در گویش کردی سنقر کلیایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 داﻧﺸﺠﻮی دﮐﺘﺮی ﻓﺮﻫﻨﮓ و زﺑﺎن‎های ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ، ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ

2 اﺳﺘﺎد ﻓﺮﻫﻨﮓ و زﺑﺎن‎های ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﯽ، ﭘﮋوﻫﺸﮕﺎه ﻋﻠﻮم اﻧﺴﺎﻧﯽ و ﻣﻄﺎﻟﻌﺎت ﻓﺮﻫﻨﮕﯽ

چکیده

پژوهش حاضر، به توصیف و تحلیل فرایندهای واجی حذف، تضعیف، قلب، کشش جبرانی، درج و تبدیل همخوان /R/ به همخوان /ɫ/ در گویش کردی رایج در شهرستان سنقر کلیایی، بر اساس «چارچوب واج‎شناسی زایشی» می‎پردازد. بدین منظور، از ده گویشور بومی، مصاحبه به‌عمل آمد؛ همچنین، از شمّ زبانی یکی از نگارندگان به‌عنوان گویشور بومی و برخی منابع مکتوب در جمع‎آوری داده‎ها استفاده شده است. آوانویسی داده‎ها بر مبنای الفبای آوانگار بین‎الملل (IPA) صورت گرفته است. نتیجة این پژوهش نشان داد که در برخی واژه‎های این گویش، هم‌زمان چند فرایند واجی رخ داده است؛ قواعد حذف و تضعیف، پربسامدترین فرایندها و قلب نیز کم‎بسامدترین آنها در این گویش است؛ خوشه‎‎های آغازی متشکّل از دو همخوان در این گویش رایج است که نیم‎واکة /w/ یا /j/ به‌عنوان همخوان دوّم در این واژه‎ها به‌کار می‎رود؛ و سرانجام، ساخت‎ هجاییِ CVCCC نیز در گویش کردی سنقر کلیایی وجود دارد.
 

کلیدواژه‌ها

موضوعات


ارانسکی، ی. م. (1358). مقدّمة فقهاللّغه ایرانی. مترجم: کریم کشاورز. تهران: پیام.
بی‎جن‎خان، محمود (1384). واجشناسی: نظریة بهینگی. تهران: سمت.
حاتمی‎عباد، علی‎اشرف (۱۳۷4). بررسی گروه اسمی در گویش کردی کلیایی سنقر. پایان‎نامة کارشناسی ارشد زبان‎شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی.
حسن‎دوست، محمد (1393). فرهنگ ریشهشناختی زبان فارسی. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
حق‎شناس، علی‎محمد (1384). آواشناسی (فونتیک). تهران: آگاه.
خنجری، سلمان (۱۳87). بررسی ساختمان دستوری گویش کردی سنقر کلیایی. پایان‎نامة کارشناسی ارشد فرهنگ و زبان‎های باستانی، دانشگاه تهران.
صادقی، علی‎اشرف (1384). کلمات روسی در زبان فارسی و تاریخچة ورود آنها. مجلّة زبانشناسی، 20 (2)، 3-46.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه کرد زعفرانلو (1388). واجشناسی: رویکرد قاعدهبنیاد. تهران. سمت.
کریمی‎دوستان، غلامحسین (1381). ساختمان هجا در زبان کردی. مجلّة دانشکدة ادبیات و علوم انسانی مشهد، 35 (1-2)، 235-248.
------------------ (1372). دستگاه واجی گویش کردی سنندج. مجلّة زبانشناسی، 10 (1)، 55-62.
مشکوةالدینی، مهدی (1364). ساخت آوایی زبان. مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
مکنزی، د. ن. (1383). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. مترجم: مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
Blau, J. (1989). Le Kurd. In: R. Schmitt (Eds.). Compendium Linguarum Iranicarum, (pp. 327-335). Wiesbaden: Reichert.
Bomhard, A. R. (2015). A Comprehensive Introduction to Nostratic Comparative Linguistics. with Special Reference to Indo-European. Chaleston: SC.
Cathcart, C. A. (2015). Iranian Dialectology and Dialectometry. Ph.D. Dissertation, Berkeley: University of California at Berkeley.
Cheung, J. (2007). Etymological Dictionary of the Iranian Verb. Leiden. Boston: Brill.
Chomsky, N. & M. Halle (1968). The Sound Pattern of English. New York: Harper & Row.
Comrie, B. (1987). The Major Languages of South Asia, the Middle East and Africa. London: Routledge.
Crystal, D. (2008). A Dictionary of Linguistics and Phonetics. Oxford: Blackwell.
Gray, L. H. (1965). Indo-Iranian Phonology with Special Reference to the Middle and New Indo-Iranian Languages. New York: AMS Press INC.
Haig, G. (2004). Alignment in Kurdish: A Diachronic Perspective. Habilitationsschrift. Kiel: Christian-Albrechts-Universität zu Kiel.
Hayse, B. (1989). Lengthening in Moraic Phonology. Linguistic inquiry, 20 (2), 253-306.
Horn, P. (1893). Grundriss der Neupersischen Etymologie. Strassburg: Trübner.
Hudson, G. (2000). Essential Introductory Linguistics. Oxford: Blackwell.
Kavitskaya, D. (2001). Compensatory Lengthening: Phonetics, phonology. Diachrony. Berkeley: University of California at Berkeley.
Kenstowicz, M. (1994). Phonology in Generative Grammar. Cambridge: Blackwell.
Kent, R. G. (1953). Old Persian, Grammar, Texts, Lexicon. New Haven. Connecticut: American Oriental Society.
Kirchner, R. (1998). An Effort-Based Approach to Consonant Lenition. Doctoral Dissertion, Los Angeles: University of California.
Lehmann, W. P. (1992). Historical Linguistic: An Introduction. London and New York: Routledge.
MacKenzie, D. N. (1961). Kurdish Dialect Studies. London: Oxford University Press.
Mayrhofer, M. (1992). Etymologisches Wörterbuch der Altindoarischen. I. Heildelberg.
------------------ (1996). Etymologisches Wörterbuch der Altindoarischen. II. Heildelberg.
------------------ (2001). Etymologisches Wörterbuch der Altindoarischen. III. Heildelberg.
McCarus, E. (2009). Kurdish. In: G. Windfuhr (Ed.). The Iranian Languages, (pp. 587-633). London & New York: Routledge.
Nyberg, H. S. (1974). A Manual of Pahlavi. Part II: Gloeeary. Wiesbaden: Otto Harrassowitz.
Pokorny, J. (1959). Indogermanisches Etymologisches Wörterbuch. Bern and München: Francke.
Richards, J. C. & R. Schmidt (2010). Longman Dictionary of Language Teaching and Applied Linguistics. London: Longman.
Trask, R. L. (1996). Dictionary of Phonetics and Phonology. London: Routledge.
Windfuhr, G. (2009). Dialectology and Topics. In: G. Windfuhr (Ed.), The Iranian Languages, (pp. 5-42). London: Routledge.