بررسی فرایندهای تضعیف در گویش لری باغملک: واج‌شناسی خودواحد

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی. دانشگاه سیستان و بلوچستان. زاهدان. ایران

2 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران

3 دانش آموخته کارشناسی ارشد زبانشناسی همگانی، دانشگاه پیام نور اهواز

چکیده

ﻫﺪف نوشتار پیش رو توصیف و تحلیل برخی از فرایندهای واجی تضعیف شامل سایشی­شدگی، همگونی، حذف و کشش جبرانی براساس اصول واج­شناسی خود­واحد، یعنی گسترش و قطع (مک­کارتی، 1988) در گویش لری باغملک است. روش پژوهش توصیفی - تحلیلی است. به­منظور انجام پژوهش حاضر، ده مرد 60 تا 65 ساله و چهار زن 50 تا 55 سالة کم‌سواد و روستایی به‌صورت تصادفی انتخاب شدند و داده‌های زبانی با استفاده از ضبط گفتار آزاد، مصاحبه با آن­ها و منابع کتابخانه­ای موجود در ارتباط با گویش لری باغملک جمع­آوری شد؛ سپس اطّلاعات جمع­آوری­شده با استفاده از الفبای آوانگار بین­المللی (آی­پی­اِی) آوانویسی و فرایندهای واجی موجود در آن­ها براساس تقسیم­بندی کول (2007) استخراج و طبقه­بندی شدند. سرانجام، تحلیل قواعد براساس اصول واج­شناسی خودواحد شامل گسترش و قطع صورت گرفت. نتایج پژوهش نشان داد که فرایند گسترش در قالب فرایندهای سایشی­شدگی و همگونی و فرایند قطع فقط در قالب حذف همخوان تحقّق می­یابد. درنهایت، بررسی و تحلیل داده­ها نشان داد واج­شناسی غیر خطّی خود­واحد، از کفایت توضیحی لازم برای تبیین و بازنمایی فرایندهای واجی سایشی­شدگی، همگونی، حذف و کشش جبرانی در گویش لری باغملک برخوردار است.

کلیدواژه‌ها


بارانی، احمد (1391). گویش لری از واج تا جمله. تهران: ترفند.
پرمون، یدالله (1376). نظام آوایی گونة کرمانی از دیدگاه واج­شناسی جزء مستقل و زایشی. پایان­نامة کارشناسی‌ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه علامه طباطبایی.
پوراصفهانی، آیدا و طیبه فاتحیان (1389). بررسی فرایند­های واجی در گونة مشهدی براساس واج­شناسی خودواحد. در: ابراهیم کنعانی، مجموعه­مقالات نخستین همایش بین‌المللی گویش­‌های مناطق کویری ایران (صص 1647-1678). سمنان: دانشگاه سمنان.
جم، بشیر و احمد ذلقی (1392). بررسی تبدیل واکة /u/ به [i] در گویش لری سیلاخوری در چارچوب نظریة بهینگی. پژوهش­های زبانی (دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران)، 4 (2)، 21-40.
حسن­دوست، محمد (1389). فرهنگ تطبیقی - موضوعی زبان­ها و گویش­های ایرانی نو. تهران: فرهنگستان زبان و ادب فارسی.
خلیفه­لو، سید فرید و منصوره دلارامی­فر (1394). خوشة دوهمخوانی آغازین در گویش سیستانی از دیدگاه واج‌شناسی خود­واحد. فصلنامة مطالعات زبان و گویش­های غرب ایران، 1 (8)، 39-62.
دبیرمقدم، محمد (1393). رده­شناسی زبان­های ایرانی. تهران: سمت.
رضایی، والی و مریم امانی بابادی (1392). نمود دستوری در گویش لری بختیاری. مطالعات زبان و گویش­های غرب. 1 (3)، 139-157.
صادقی، وحید (1379). تجزیه‌وتحلیل فرایند­های واجی در گویش فارسی تهرانی براساس واج­شناسی خودواحد. پایان­نامة کارشناسی­ارشد زبان­شناسی همگانی، دانشگاه تهران.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1379). واج­شناسی خود­واحد و کاربرد در فرایند­های واجی زبان فارسی. پایان­نامة دکتری زبان­شناسی همگانی، دانشگاه تهران.
------------------ (1385). واج­شناسی: رویکرد­های قاعده­بنیاد. تهران: سمت.
------------------؛ اردشیر ملکی­مقدم و آرزو سلیمانی (1391). مقایسة فرایند­های واجی همخوان­های گونة لری بالاگریوه با فارسی معیار. جستارهای زبانی، 4 (13)، 151-179.
کریمی، سلطان­علی (1395). باغملک در گذز زمان (آثار، بناها، قلعه­ها و طوایف). اهواز: الیما.
کلباسی، ایران (1388). فرهنگ توصیفی گویش­های زبان ایران. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
محمدابراهیمی، زینب و پروین م. عبدی (1391). توصیف گروه­های اسمی در گونة لری خرم­آبادی. پژوهش­های زبان­شناسی، 4 (6)، 81-96.
مکنزی، دیوید­نیل (1379). فرهنگ کوچک زبان پهلوی. مترجم: مهشید میرفخرایی. تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
مهدوی، فرشته (1389). بررسی همگونی واجی در گونة اصفهانی براساس نظریة خود­واحد. در: ابراهیم کنعانی، مجموعه­مقالات نخستین همایش بین‌المللی گویش­‌های مناطق کویری ایران (صص 2053-2066). سمنان: دانشگاه سمنان.
میکده، اعظم (1395). فرایندهای واجی همخوانی در گونة فریمانی برپایة واج­شناسی خود­واحد. نشریة ادب و زبان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، 19 (40)، 321-346.
Clements, G. N. (1985). The Geometry of Phonological Features. Phonology Yearbook, 2, 225-252.
Crystal, D. (2008). A Dictionary of Linquistics and Phonetics. 3rd Edition. Cambridqe, MA: Basil Blackwell.
Goldsmith, J. (1976). An Overview of Autosegmental Phonology. Linguistic Analysis, 2, 23-68.
Guy, G. R. & Ch. Boberg (1997). Inherent variability and the obligatory contour principle. Language variation and change, 9 (2), 149- 164.
Halle, M. (1992). The Russian declension: An illustration of distributed morphology. To appear in The organization of phonology: Features and domains. CSLI, Stanford University.
Hardcastle, W. J. & J. Laver, (1997). The Handbook of Phonetic Sciences. Blackwell.
Haruka, F. (1999). Theoretical Implications of OCP Effects on Features in Optimality Theory. Ph.D. dissertation, University of Maryland.
Jensen, J. T, (2004). Principle of qenerative phonoloqy: An introduction. Amesterdam: John Benjamine.
Kenstowicz, M. (1994). Phonoloqy in qenerative qrammar. Oχford: Blackwell Publishers.
------------------- & C. Kisseberth (1979). Generative Phonology. New York: Academic Press.
Kul, M. (2007). The Principle of Least Effort within the Hierarchy of Linguistic Preferences: External Evidence from English. Ph.D. dissertation, Poznan, Adam Mickiewicz Universiry.
McCarthy, J. (1988). Feature Geometry and Dependency: A Review. Phonetic, 45 (2-4), 84-108.
Yip. M. (1988). The Obligatory Contour Principle and Phonological Rules: A Loss of Identity. Linguistic Inquiry, 19 (1), 65-100.