رفع التقاء واکه در بافت // در مرز اشتقاق واژه‌های زبان فارسی: نظریة بهینگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

2 دانشیار گروه زبان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

3 استاد گروه زبان‌شناسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی فرایند درج همخوان میانجی و همچنین نوع همخوان درج‌شده در رفع التقاء واکه در مرز اشتقاق واژه­های زبان فارسی در بافت /A-i/ براساس نظریة بهینگی است. در واژه­های مشتق که آخرین هجای ستاک آن­ها به واکة /A/ ختم می­شود هنگام افزودن پسوند /i/، التقاء واکه پیش می­آید، ازآنجا­ که در زبان فارسی وجود آغازه در ساختار هجا ضروری است، این زبان با استفاده از فرایندهای مختلف به رفع التقاء واکه می­پردازد. واژه­های مورد بررسی در نوشتار پیش رو شامل 450 واژة مشتق و مشتق - مرکبِ زبان فارسی است که از فرهنگ مشیری (1388) استخراج شده­اند. نتایج پژوهش نشان می­دهد که در زبان فارسی درج همخوان رایج‌ترین راه­کار برای رفع التقاء واکه است. در پژوهش حاضر، همخوان­های [j]، [?] و [v] به­عنوان همخوان میانجی در فرایند رفع التقاء واکه در بافت /A-i/ در مرز اشتقاق واژه­ها حضور دارند. حضور غلت [j] و انسداد چاکنایی [?] در رفع التقاء واکه، حاصل فرایند درج است و در برخی واژه­ها همخوان شناور هستند. سایشی لب و دندانی [v] به­عنوان همخوان میانجی در رفع التقاء واکه، تنها در وام‌واژه‌های عربی دیده می­شود که حاصل فرایند درج و کوتاه­شدگی در این واژه­ها است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Vowel Hiatus Resolution in the // Environment in Derivation Boundary in Persian Words: Optimality Theory

نویسندگان [English]

  • Zahra Esmailimatin 1
  • Aleea Kourdzafaranloo Kambozia 2
  • Arsalan Golfam 2
  • Mohammad Dabir Moghaddam 3
1 Ph.D. Student of Linguistics, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
2 Associate Professor of Linguistics, Tarbiat Modares University, Tehran, Iran
3 Professor of Linguistics, Allameh Tabataba'i University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The purpose of this research is to analyze the process of consonant epenthesis as well as the type of the epenthetic consonant in the cases of vowel hiatus resolution in the /a-i/ environment in derivation boundary in Persian words based on Optimality Theory. In derivative words where suffix /-i/ is attached to the last syllable of the stem ending in / a/, vowel hiatus occurs. Since onset is necessary in the syllable structure in Persian, this language uses different processes to resolve the vowel hiatus. The analyzing words in this research include 450 derivative and derivative-compound words extracted from Moshiri dictionary (1388). The results indicate that in Persian, consonant epenthesis is the most common strategy in resolving vowel hiatus. In this study, consonants [j], [?], and [v] are present as epenthetic consonant in resolving vowel hiatus in / a -i/ environment in derivation boundary of words. The presence of glide [j] and glottal stop [?] in resolving vowel hiatus is the result of insertion process and in some words they are latent consonants. Bilabial fricative [v], as epenthetic consonant in vowel hiatus resolution, is only seen in Arabic loanwords that is the result of insertion and vowel shortening process in these words.
 

کلیدواژه‌ها [English]

  • Optimality Theory
  • vowel hiatus
  • derivation boundary
  • consonant epenthesis
  • latent consonant
ثمره، یدالله (1394). آواشناسی زبان فارسی، آواها و ساخت آوایی هجا. تهران: مرکز دانشگاهی.
جم، بشیر (1393). راه­های برطرف کردن التقاء واکه­ها در زبان فارسی. مجلّة زبان­شناسی و گویش­های خراسانی، دانشگاه فردوسی مشهد، 7 (12)، 80-97.
صادقی، علی­اشرف (1365). التقاء مصوت­ها و مسئلة همخوان میانجی. مجلّة زبان­شناسی، 3 (2)، 3-22.
عباسی، زهرا (1391). فرایند میان­هشت در زبان فارسی: بافت آوایی یا شرایط ساخت­واژی. جستارهای زبانی، 5 (19)، 117-146.
عبداللهی، مسعود (1393). درج در زبان فارسی. پایان­نامة کارشناسی­ارشد، دانشگاه تربیت مدرس.
کرد زعفرانلو کامبوزیا، عالیه (1385). واج­شناسی: رویکردهای قاعده­بنیاد. تهران: سمت.
مشکوة­الدینی، مهدی (1388). ساخت آوایی زبان. مشهد: دانشگاه فردوسی.
مشیری، مهشید (1388). فرهنگ زبان فارسی الفبایی - قیاسی. تهران: سروش.
Lacy, P. D. (2006). Markedness: reduction and preservation in phonology). Cambridge: Cambridge University Press.
McCarthy, J. (2002). A thematic guide to optimality theory. Cambridge: Cambridge University Press.
------------------ & A. Prince (1993). Generalized alignment. In: G. Booij & J. van Marle (Eds.), Yearbook of morphology, (pp. 79-153). Dordrecht: Kluwer.
Naderi, N. & M. van Oostendorp (2011). Reducing the number of Farsi epenthetic consonants. In: A. Koren, G. Haig, S. Karimi, & P. Samvelian (Eds.), topics in Iranian linguistics, (pp. 153-166). Wiesbaden: Reichert
Prince, A. & P. Smolensky (1993). Optimality theory: constraint interaction in generative grammar. Blackwell.
Sapir, S. (1989). The intrinsic pitch of vowels: Theoretical, physiological and clinical considerations. Journal of Voice, 3 (6), 44-51.