بررسی افعال مرکّب در گویش کلهری زبان کردی با تکیه بر آثار ادبی معاصر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان و ادبیات انگلیسی دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

2 کارشناس‌ارشد زبان‌شناسی همگانی، دانشگاه ایلام، ایلام، ایران

چکیده

پژوهش پیش رو افعال مرکّب را در گویش کلهری زبان کردی، با تکیه بر آثار ادبی معاصر بررسی کرده است. بررسی‌ها نشان داد که با توجّه به محدودیت افعال ساده در بیان معانی مختلف، افعال مرکّب و پیشوندی، این خلأ را در زبان پر می‌کنند؛ یعنی افعال ساده با ترکیب­شدن با عناصر موجود در زبان ازجمله اسم، صفت، قید، پیشوند و... ترکیبات واحدی را می‌سازند. این ترکیبات واحد که معانی فعلی دارند، بخش مهمّی از زبان را تشکیل می‌دهند. در پژوهش حاضر ساختواژی گویش کلهری بررسی می‌شود. داده‌های پژوهش به‌صورت توصیفی و کتابخانه‌ای جمع‌آوری شده و برای این منظور از کتاب‌های شعر کردی و ضبط گفتار گویشوران بومی استفاده شده است؛ سپس داده‌های جمع‌آوری‌شده با نظریات مهمّی که دربارة افعال مرکّب وجود دارد، مطابقت داده و تجزیه‌وتحلیل شدند. در کردی کلهری ترکیبات فعلی، گاهی درون­مرکز و انباشتی و گاهی نیز خارج از خود ترکیب و به‌صورت برون‌مرکز و اصطلاحی، قابل تشخیص هستند؛ همچنین بررسی داده‌ها بیان­گر این است که برخلاف زبان فارسی معیار که در آن افعال مرکّب به‌صورت هسته پایانی هستند، در کردی، افعال مرکّب می‌توانند به هر دو صورت هسته­پایانی و هسته­آغازین وجود داشته باشند. ازنظر تاریخی نیز می‌توان گفت که افعال مرکّب کردی همانند فارسی رو به گسترش بوده و هستند.

کلیدواژه‌ها


آهنگرنژاد، جلیل (1392). رووژ. ایلام: زانا.
ارانسکی، یوسف میخائیلوویچ (1378). زبان‌های ایرانی. تهران: سخن.
الفتی، علی (1388). گیان. کرمانشاه: باغ نی.
انوری، حسن و حسن احمدی گیوی (1393 الف). دستور زبان فارسی 1. تهران: فاطمی.
------------------------- (1393 ب). دستور زبان فارسی 2. تهران: فاطمی.
دبیرمقدم، محمد (1376). فعل مرکّب در زبان فارسی. مجلّة زبان‌شناسی، (23 و 24)، 1-46.
شامی کرماشانی، شاه‌مولود (1368). چه‌پگه‌گول. تهران: سروش.
شبابی، حامد (1393). هناس. کرمانشاه: باغ ابریشم.
شقاقی، ویدا (1393). مبانی صرف. تهران: سمت.
طباطبایی، علاءالدین (1384). فعل مرکّب در زبان فارسی. نامة فرهنگستان، 7 (26)، 26-34.
عبادتیان، سعید (1390). ساله‌یل له کیس چی. تهران: همایش دانش.
قریب، عبدالعظیم؛ جلال همایی؛ رشید یاسمی؛ ملک­الشّعرای بهار و بدیع­الزّمان فروزانفر (1370). دستور زبان فارسی. چاپ نهم، تهران: اشرافی.
قنبری، مسعود (1388). گوورانییل‌وا. کرمانشاه: سعادت.
مشکوة‌الدینی، مهدی (1388). ساخت آوایی زبان. مشهد: دانشگاه فردوسی.
ناتل خانلری، پرویز (1378). دستور تاریخی زبان فارسی. تهران: توس.
وحیدیان کامیار، تقی (1394). دستور زبان فارسی (1). تهران: سمت.
Barjasteh, D. (1983). Morphology, Syntax and Semantics of Persian Compound Verbs: A lexicalist approach. Urbana: University of Illinios dissertation.
Firth, A. (1996). The discursive accomplishment of normality: on lingua franca English and conversation analysis. Journal of pragmatics, 26 (2), 237-259.
Karimi, S. (1997). Persian Complex Verbs: Idiomatic or Compositional. Lexicology, (3), 273-318.
Kiparsky, P. (1983). Word-formation and the lexicon. In:F. Ingemman (Ed.), proceedings of the 1982. Mid. America linguistics conference, (pp. 3-29).University of Kansas, Dept of linguistics.
Nunberg, G. I. Sag, & T. Wasow (1994). Idioms. Cambridg: Cambridge University Press.