نقش فرهنگ در ساخت و گزینش استعارة مفهومی حجاب در گفتمان فرهنگی فارسی ازمنظر نظریة گفتمانی استعاره

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه زبان‌شناسی همگانی دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

2 کارشناسی ارشد زبان شناسی همگانی، گروه زبان شناسی همگانی، دانشکده ادبیات فارسی و زبان های خارجی، دانشگاه سمنان، سمنان، ایران

چکیده

استعاره‌های مفهومی بازتاب بینش شناختی و نظام فکری فرهنگ معیّنی هستند؛ به­عبارت دیگر، مفهوم‌سازی استعاری واژه براساس پیش‌زمینه‌های فرهنگی صورت می‌گیرد. ازمنظر نظریة گفتمانی استعاره‌، به­منظور بررسی استعاره‌ها و تبیین آن‌ها در گفتمان باید زبان‌شناسی شناختی با تحلیل پیکره‌ای و کاربرد‌شناسی تلفیق شود. این کار با مطالعة متن‌هایی که استعاره‌ها در آن‌ها اتّفاق می‌افتند و یافتن شواهد و دلایلی که نویسندگان این متن‌ها در استفاده از این استعاره‌ها ارائه می‌دهند، امکان‌پذیر است. در پژوهش حاضر، کتاب‌های حجاب از دیدگاه قرآن و سنّت، حجاب و نقش آن در سلامت روان، حجاب: مسئولیت‌ها و اختیارات دولت اسلامی و راه‌های تقویت فرهنگ حجاب انتخاب شدند. به­منظور بررسی نقش فرهنگ در ساخت و گزینش استعاره‌های مفهومی، هفتاد مورد استعاره‌های مفهومی مربوط به واژة «حجاب» از این متون فرهنگی فارسی استخراج شد. بررسی داده‌های پژوهش نشان داد که حوزة «گیاه»، پربسامدترین حوزة مبدأ استعاره‌های مفهومی «حجاب» در گفتمان فرهنگی فارسی است. تحلیل داده‌های پژوهش، بیان­گر نقش اساسی مذهب - یکی از ابعاد فرهنگ - در تولید این استعاره‌ها و انتخاب آن‌ها است؛ به­عبارت دیگر، جهان‌بینی اسلامی و آموزه‌های دینی (قرآن و احادیث) انگیزة کاربرد این استعاره‌ها ازسوی نویسندة متن است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Role of Culture in Construction and Selection of Conceptual Metaphor of Hijab in Persian Cultural Discourse Based on Discourse Theory of Metaphor

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Rezapour 1
  • Maryam Yaghmaei 2
1 Assistant Professor of Linguistics, Semnan University, Semnan, Iran
2 M.A. in general linguistics, Department of general linguistics, Faculty of Persian literature and foreign languages, Semnan University, Semnan, Iran
چکیده [English]

Conceptual metaphors reflect the cognitive insight and the belief system of a particular culture; that is, the metaphorical conceptualization of one word is based on its cultural background. From the perspective of discourse theory of metaphor, in order to examine the metaphors and explain them in discourse, the cognitive linguistics should be integrated with corpus analysis and pragmatics. This could be done through close reading of the texts in which the metaphors occur, and finding the evidence that these texts offer for the intentions of the speakers in using these metaphors. The Persian cultural texts selected for this research are the books "Hijab from the perspective of Quran and Sunnah", "Hijab and its Role in Mental Health", "Hijab: Islamic Government's Responsibilities and Authority" and "Ways to Strengthen Hijab Culture". In this study, with the aim of investigation of the role of culture in production and selection of metaphor in cultural Persian discourse, the cultural Persian discourse is studied and the conceptual metaphors of the concept "hijab" are identified. The analysis of 70 cases of identified metaphor related to concept of "hijab" shows that 'plant' domain is the most frequent source domain for conceptualization of "hijab in cultural Persian discourse. The analysis indicates the profound influence of religion, one aspect of culture, on the metaphor construction and choice. The use of these metaphors by the author of the text is motivated by Islamic worldview and Islamic religious teachings (Quran and Hadiths).  

کلیدواژه‌ها [English]

  • culture
  • conceptual metaphor
  • hijab
  • discourse theory of metaphor
  • Persian discourse
قرآن کریم (1379). ترجمه: عبدالمحمد آیتی، تهران: سروش.
رجبی، عباس (1388). حجاب و نقش آن در سلامت روان. قم: مؤسّسة آموزشی و پژوهشی امام خمینی.
--------- (1391). راه­های تقویت فرهنگ حجاب. تهران: مشعر.
رضاپور، ابراهیم (1390). نقش استعاره در بازنمایی و بازتولید تحلیل گفتمان انتقادی: ایدئولوژی در رسانه‌ها. رسالة دکتری. تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
شفیعی سروستانی، ابراهیم (1387). حجاب: مسئولیت‌ها و اختیارات دولت اسلامی. جلد اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی.
صراحی، محمدامین و محمد عموزاده (1392). بررسی مقایسه‌ای استعاره‌های خشم در زبان فارسی و انگلیسی. نشریه پژوهش‌های زبان­شناسی تطبیقی، 3 (6)، 60-39.
فاضلی، فیروز و بهروز سلطانی (1394). الگوی اقناعی استعاره در گفتمان اجتماعی- سیاسی؛ تغییر، تلقین و تثبیت نگرش‌های اجتماعی- سیاسی. فصلنامه نقد ادبی، 8 (31)، 91-114.
فتاحی‌زاده، فتحیه (1387). حجاب از دیدگاه قرآن و سنت، چاپ ششم، قم: دفتر تبلیغات حوزه علمیه قم.
متین، پیمان (1392). مردم‌گیاه: گیاهان آیینی در فرهنگ و فولکور ایران. تهران: فرهامه.
مطهری، مرتضی (1357). مسئله حجاب.تهران: صدرا.
Charteris-Black, J. (2004). Corpus Approach to Critical Metaphor Analysis. New York: Palgrave Macmillan.
Chow, M. Y. (2010). A Comparative Study of the Metaphor Used in the Economic News Articles in Britain and Hong Kong. Doctoral dissertation, University of Birmingham.
Kovecses, Z. (2005). Metaphor in Culture: Universality and Variation. Cambridge. UK: Cambridge University Press.
Lakoff, G. (1993). The Contemporary Theory of Metaphor. In: A. Ortony (Ed.), Metaphor and Thought, (2nd edition), (pp. 202-251). Cambridge: Cambridge University Press.
-------------- & M. Jonson (1980). Metaphors We Live By. Chicago: Chicago University Press.
Morris, P. & J. Waldman (2011). Culture and metaphors in advertisements: France, Germany, Italy, the Netherlands and the United States. International Journal of Communication, 5, 942-968.