نظام مطابقه در کلهری و مقایسۀ آن با لکی، سورانی و کرمانجی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری زبان‌شناسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران

2 گروه زبانشناسی,دانشگاه ازاد اسلامی,واحد ایلام,ایلام ,ایران

3 استاد گروه زبان‌شناسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران

4 استادیار گروه زبان‌شناسی، واحد ایلام، دانشگاه آزاد اسلامی، ایلام، ایران

چکیده

مطابقه، حالت­نمایی و ترتیب واژه از ابزارهای مهمّ بازنمایی روابط دستوری­اند که زبان­ها با توجّه به ویژگی­هایشان از آن­ها استفاده می‌کنند. هدف نوشتار پیش رو بررسی و تحلیل نظام مطابقه در گویش کلهری و مقایسۀ آن با گویش­های لکی، سورانی و کرمانجی است. روش پژوهش حاضر توصیفی، تحلیلی و تطبیقی است و برای گردآوری داده­ها از روش میدانی همچون مشاهده و مصاحبه استفاده شده است. این مطالعه ازلحاظ چارچوب، بررسی­ای نقش­گرایانه – رده­شناختی است (کامری، 1989؛ براون 2010 و دبیرمقدم، 1392). نتایج پژوهش حاضر نشان می­دهد که ابزارهای مطابقه در گویش­های کلهری، لکی و سورانی وند فاعلی، واژه­بست فاعلی و واژه­بست مفعولی و در کرمانجی وند فاعلی است. میزبان وند فاعلی و واژه­بست مفعولی فعل و میزبان واژه­بست فاعلی گروه اسمی است. نکتة قابل توجّه در این پژوهش، وجود واژه­بست فاعلی در فعل­های ربطی و مرکّب و نیز وابستگی حضور نشانة مطابقة مفعولی به حضور نشانة معرفه در پایان گروه اسمی مفعول در بند متعدّی در کلهری است. سرانجام اینکه نوع نظام مطابقه در کلهری، لکی و سورانی با شباهت بیشتر دارای الگوی فاعلی - مفعولی، فاعلی و غیر فاعلی و کرمانجی با تفاوت بیشتر دارای الگوی فاعلی، فاعلی - مفعولی و بدون مطابقه است.

کلیدواژه‌ها


تفکری رضایی، شجاع و عباس امیدی (1393). پسوندهای فعلی در گویش لکی: ساخت ارگتیو، مطابقۀ فاعلی یا ضمیر پیوسته. پژوهش­های ایران­شناسی، 4 (1)، 37-55.
دانش­پژوه، فاطمه و غلامحسین کریمی­دوستان (1395). مجهول در کرمانجی و سورانی بر پایۀ دستور نقش و ارجاع. جستارهای زبانی، 7 (2)، 49-71.
دبیرمقدم، محمد (1392). رده­شناسی زبان­های ایرانی. جلد اوّل و دوم. چاپ اول. تهران: سمت.  
راسخ­مهند، محمد (1384). شیوۀ نشان­دادن فاعل و مفعول در زبان فارسی. مجلّۀ زبان­شناسی، 21 (1-2)، 85-96.
شریفی، شهلا و رضا زمردیان (1387). نظام مطابقه در گویش کاخکی. گویش­شناسی، 5 (1)، 2-18.
علیزاده، علی و محمد تقوی گلیان (1395). ساخت ارگتیو و فروپاشی آن در گویش کرمانجی خراسان. زبان‌پژوهی، 8 (18)، 123-142.
کریمی، یادگار (1391). مطابقه در نظام کنایی (ارگتیو) زبان­های ایرانی. پژوهش­های زبان­شناسی، 4 (7)، 1-18.
---------- و الهام مقدم (1394). انطباق در زبان سهی. پژوهش­های زبان­شناسی تطبیقی، 5 (9)، 187-205.
Brown, D. (2010).Morphological Theory. Oxford: Oxford University Press.
Comrie, B. (1989). Language universals and linguistic typology: Syntax and morphology. University of Chicago press.
Dixon, R. M., & Dixon, R. M. (1994). Ergativity. Cambridge University Press.
Haig, G. L. (2008). Alignment change in Iranian languages: A construction grammar approach (Vol. 37). Walter de Gruyter.
Spencer, A. (1991). Morphological theory: An introduction to word structure in generative grammar. Wiley-Blackwell.