بررسی ارتقاء واکه پیش از همخوان خیشومی تیغه‌ای در زبان فارسی در قالب بهینگی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار بخش زبان‌های خارجی و زبان‌شناسی، دانشگاه شیراز

چکیده

ارتقاء واکه در زبان فارسی به شکل­های مختلفی صورت می‌پذیرد. یکی از این اشکال، ارتقاء واکة افتادة پسین پیش از خیشومی تیغه­ای «-ɒn» است. در پژوهش حاضر به­منظور تحلیل این فرایند، ابتدا واژه‌های پربسامدی که این آرایش واجی در آن­ها به­کار رفته است، با استفاده از نرم‌افزار انت‌کنک در بخشی از پیکرة همشهری (حدود پانزده میلیون واژه) استخراج و در قالب نظریة بهینگی به­صورت رقابت محدودیت‌های نشان­داری و پایایی تحلیل گردیده است. پژوهش حاضر نشان می‌دهد به­مثابة یک محدودیت کلّی واج­آرایی در زبان فارسی واکة افتادة پسین پیش از همخوان خیشومی تیغه‌ای خواه در مرز هجا یا در میانة هجا استقرار نمی‌یابد (*-ɒn). نوشتار پیش رو نشان می‌دهد که در مواردی که در این پژوهش معرّفی شده است، این محدودیت قابل نقض است و تحلیل شد که هرکدام از این محدودیت‌ها در رقابت با محدودیت کلّی عدم استقرار واکة افتادة پسین پیش از خیشومی تیغه‌ای در اولویّت بالاتری قرار می‌گیرند و اجازه نمی‌دهند محدودیت کلّی مورد نظر اعمال شود. برخی از این محدودیت‌ها که در پژوهش حاضر معرّفی و تحلیل شد، محدودیت واژه‌های خاص، محدودیت اصطلاح تازة معادل­گذاری‌شده، محدودیت واژه‌های دخیل و محدودیت ستاک فعل وجهی «توانستن» است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

An Investigation of Vowel Raising in Persian: The Case of “ɒ” in “-n”

نویسنده [English]

  • Mehrzad Mansouri
Associate Professor, Department of Linguistics, Shiraz University, Iran
چکیده [English]

Raising vowel is one of the phonological process in Persian in various forms presented in this study. One of these forms is raising low back vowel “ɒ” before alveolar nasal “n”. In this study to analyze the process in the frame work of Optimality, Using “AntConc” words ending in “-ɒn” have been extracted from a part of Persian corpus (Hamshahri 2) with about fifteen million words. The study shows that “ɒ” raising before coronal nasal consonant can be analyzed as a general constraint (*-ɒn) which does not appear before coronal nasal consonants in syllable boundary or within syllable. In the present study , It has been analyzed that the constraint has been violated in some cases presented in this study. Some of the constraints presented and analyzed in this study are “specific words”, “idioms newly translated”, “borrowed words and expressions” and the stem of tavanestan (can). In this study it has been shown that Optimality Theory can account for both those vowel raising being applied and those can not be to applied to.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Optimality Theory
  • Persian Phonotactic
  • vowel raising
  • nasal Consonants
  • consonant cluster

مراجع

بی­جن­خان، محمود (1384). واج­شناسی: نظریة بهینگی. تهران: سمت.
جم، بشیر (1395). تحلیل استثناءها و گوناگونی آزاد در فرایند افراشتگیِ پیش خیشومی در چارچوب بهینگی. پژوهش­های زبانی، 7 (2)، 19-38.
صادقی، علی­اشرف (1363). تبدیل «ان» و «ام» به «اون» و «اوم» در فارسی گفتاری و سابقة تاریخی آن. مجلّة زبان­شناسی، 1 (1)، 52-71.
------------- (1380). تبدیل «ان» و «ام» به «اون» و «اوم» در فارسی گفتاری سابقة آن. مسائل تاریخی زبان فارسی. تهران: سخن.
صالحی کوپائی، هنگامه (1389). بررسی آکوستیکی ارتقاء واکه /a/ به [u] در بافت –n در زبان فارسی امروز. مجلّة زبان و زبان­شناسی، 6 (11)، 45-64.
منصوری، مهرزاد (1384 الف). گروه پوسته­ای در زبان فارسی. پایان­نامة دکتری زبان­شناسی. دانشگاه علامه طباطبایی.
----------- (1384 ب). ساخت سببی در زبان فارسی در قالب گروه پوسته­ای. مجلّة زبان و زبان­شناسی، 1 (1)، 91-113.
Adomako, K. (2012). Vowel Raising in Akan Reduplication, Legon. Journal of Humanities, 23, 155-184.
Al-Wer, E. (2002). 'Jordanian and Palestinian Dialects in Contact: Vowel Raising in Amman.' In: UNSPECIFIED, (Ed.) Language Change: The Interplay of Internal, External and Extra-Linguistic Factors. Contributions to the Sociology of Language. Mouton de Gruyter, 63-80. ISBN 9783110892598.
Beddor, P. S. (1983). Phonological and Phonetic Effects of Nasalization on Vowel Height. Ph.D. Dissertation, Indiana University.
Chomsky, N. & M. Halle (1968). The Sound Pattern of English. New York: Harper and Row.
Goldsmith, J. (1990). Autosegmental and Metrical Phonology. Basel Blackwell Ltd. Cambridge, Mass. 01242, USA.
He, W. & D. Rao (2013). Sichuan chengduhua yinxi cihui diaocha yanjiu (A survey of Sichuan Chengdu dialect). Sichuan University Press.
Hu, H. & Y. Zhang (2018). Path of Vowel Raising in Chengdu Dialect of Mandarin. Computation and Language (cs.CL).
Hsieh, F. F. (2012). Low Vowel Raising in Sinitic Languages: Assimilation, Reduction or Both?. Language and Linguistics, 13 (4), 583-623.
Kenstowicz, M. (1994). Phonology in Generative Grammar. S. L.: Blackwell.
Lengeris, A., E. Kainada & N. Topintzi (2016). Vowel raising, deletion and Diphthongization in Kozani Greek. Aristotle University of Thessaloniki. https// research gate. Net.
Kord Zafaranlou Kombouziya, A. & G. Sharifi (2012). Assimilation of final low back vowel in Eghlidi dialect. Iranian Journal of Iranian Language Studies, 4 (2), 97-118.
McCarthy, J. J. & A. S. Prince (1995). Faithfulness and Reduplicative Identity. In Papers In Optimality Theory, edited by Jill Beckman, Laura Walsh Dickey, and Suzanne Urbanczyk. Amherst: GLSA. ROA-60.

Mortensen, D. R. (2013). Tonally conditioned vowel raising in Shuijingping Mang. Journal of East Asian Linguistics, 22 (3), 189-216.

Ohala, J., P., Beddor, R., Krakow, & L. Goldstein (1986). Perceptual constraints and phonological change: A study of nasal vowel height. Phonology Yearbook, 3, 197-217. DOI: 10.1017/S0952675700000646.
Themistocleous, C. (2017). The Nature of Phonetic Gradience across a Dialect Continuum: Evidence from Modern Greek Vowels. Phonetica, 74 (3), 158-72.
مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران
دوره 3، شماره 12
فروردین 1395
صفحه 67-84

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار