تحلیل شناختی استعاره‌‌های عشق و غم در غزلیات شهریار

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه جهرم

2 کارشناس‌ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه جهرم

چکیده

نظریۀ استعارۀ مفهومی در سال‌های اخیر، نگرش جدیدی از استعاره را مطرح کرده است و آن را از سطح صنعتی ادبی و بلاغی، به­شکل ابزاری برای شناخت و تفکّر تبدیل کرده است. پژوهش حاضر با بررسی استعاره‌های حوزۀ مفهومی عواطف، به بازنمود استعاره‌های «غم» و «عشق» در غزلیات محمدحسین شهریار پرداخته است. روش پژوهش، توصیفی - تحلیلی است و هدف از آن دستیابی به الگویی شناختی از مفهوم‌سازی غم و عشق در این اشعار است تا بتوان در این راستا به ویژگی‌های زبانی و فرهنگی شاعر دست یافت و ارتباط استعاره با نظام فکری و اندیشگانی شهریار روشن شود. براساس یافته‌های پژوهش، شهریار برای بیان ویژگی‌های غم و عشق، از حوزه‌های مبدأ مختلفی بهره گرفته است. پرکاربردترین آ‌ن‌ها حوزه‌های «اشیاء»، «انسان»، «مکان» و «خوراک» هستند که در موضوعات غم و عشق مشترک‌اند؛ بنابراین احساس غم و عشق در نظام فکری شاعر تا حدود زیادی لمس‌کردنی، چشیدنی، دیدنی و شنیدنی است. بخش دیگری از حوزه‌های مبدأ نیز به صفات انتزاعی اختصاص دارد که غم را درد و رنج، اشتیاق، رمز و راز و آیین می‌داند و عشق را نیز نیک‌بختی، بلا، آیین و افسانه می‌شمارد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Cognitive Analysis of Metaphors of Love and Sorrow in Shahriar’s (Collection of) lyric poems

نویسندگان [English]

  • Azim Jabbareh Naseru 1
  • Parichehr koohnavard 2
1 Assistant Professor of Persian Literatur, Faculty of Humanities, Jahrom University, Iran
2 M.A. Student of Persian Literatur, Faculty of Humanities, Jahrom University, Iran
چکیده [English]

Abstract
In recent years, conceptual metaphorical theory has introduced a new metaphorical attitude which has transformed it from a literary and rhetorical device to a tool for understanding and thinking. This research has presented the metaphors of sorrow and love in Shahriar’s lyric poems by investigating the metaphors of the conceptual domains of emotions. The research method is descriptive-analytic and the purpose is to achieve a cognitive pattern from the conceptualization of sorrow and love in these poems. In doing so, we will get familiar with linguistic and cultural characteristics of the poems and the metaphorical relationships with the intellectual and thinking system of Shahriyar. Shahriyar has used different source domains to express the characteristics of sorrow and love. The most widely are “objects", "humans", "places", and "food" that are common in the topics of sorrow and love. Therefore, the feelings of sorrow and love in the poet's intellectual system is largely tangible, tasty, visible, and audible. Another part of the source domain is devoted to abstract attributes that knows sorrow as pain and suffer, passion, mystery, and faith and also counted love as good luck, disaster, faith, and legend.

کلیدواژه‌ها [English]

  • conceptual metaphor
  • love
  • sorrow
  • Shahriar

مراجع

آزادمنش، علی (۱۳۹۴). اندوه‌گرایی مشخّصۀ سبکی غزل شهریار، همراه با مقایسۀ این ویژگی در غزل‌های سعدی و حافظ. سبک‌شناسی نظم و نثر فارسی (بهار ادب)، 28 (8)، ۱۰۱–۱۲۵.
ابهری، مهناز (1389). شهریار و نوگرایی ادبی. کتاب ماه ادبیات، 155(41)، 27-29.
استوار نامقی، سید محمد و محمد رضا قربان‌صباغ (1394). استعاره‌های سماع در انس‌التّائبین احمد جام. مطالعات عرفانی، 3 (22)، 5-38.
باطنی، محمد رضا (1385). رابطۀ زبان و تفکر، در: مجموعه­مقالات پیرامون زبان و زبان‌شناسی. (صص. 74-76). چاپ سوم، تهران: نشر آگه.
پورابراهیم، شیرین و فاطمه نعمتی (1393). مکان‌شدگی مفهوم زمان در قرآن، در مجموعه­مقالات دانشگاه علامه طباطبایی، (صص. 355-366). تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
راکعی، فاطمه (1388). نگاهی نو به استعاره؛ تحلیل استعاره در شعر قیصر امین‌پور. پژوهش‌های ادبی، 7 (26)، 77-99.
زرقانی، سید مهدی؛ محمد جواد مهدوی و مریم آیاد (1392). تحلیل شناختی استعاره‌های عشق در غزلیات سنایی. جستارهای ادبی، 46(183)، 1-30.
سجودی، فرزان و زهرا قنبری (1391). بررسی معنا شناختی استعارۀ زمان در داستان‌های کودک به زبان فارسی؛ گروه‌های سنی: الف، ب و ج. فصلنامۀ نقد ادبی، 5 (19)، 135-156.
شاه‌مرادی، سیدمحمد (۱۳۸۹). جایگاه عرفان در شعر شهریار. فصلنامۀ زبان و ادبیات فارسی، 2(3)، ۱۴۹–۱۷۲.
شهریار، محمدحسین (1395). دیوان اشعار. دورۀ دو جلدی، چاپ پنجاه و دوم، تهران: نگاه.
عراقی، فخرالدین (1363). کلیات عراقی. تصحیح سعید نفیسی، تهران: سنایی.
علی‌زاده، جمشید (1384). یادنامۀ سید محمد حسین شهریار؛ سال­شمار زندگی شهریار. مجلّۀ بخارا، (43)، 348-357.
غیبی، سید محمودرضا (۱۳۹۵). آشنایی زدایی در شعر شهریار. بهارستان سخن، 33 (13)، 1-24.
فضایلی، سیده مریم و شیما ابراهیمی (۱۳۹۳). بررسی استعماره مفهومی احساس غم در شعر مسعود سعدی سلمان. درّ دری، 13(4)، 65-80.
گلفام، ارسلان و فاطمه یوسفی‌راد (۱۳۸۱). زبان شناسی شناختی و استعاره. تازه‌های علوم شناختی، 4 (3)، 1-15.
لیکاف، جورج (1383). نظریۀ معاصر استعاره‌. ترجمۀ فرزان سجودی؛ در استعاره مبنای تفکر و ابزار زیبایی آفرینی، به کوشش فرهاد ساسانی، تهران: سورۀ مهر.
هاشمی، زهره (1389). نظریۀ استعارۀ مفهومی از دیدگاه لیکاف و جانسون. فصلنامۀ ادب‌پژوهی، 4 (12)، 119-140.
Lakoff, G & . M. Jahnson (1980). Metaphors we Live by, Chicago, University of Chicago Press.
-------- (1993). The Contemporary Theory of Metaphor and Thought. Andrew Ortony (Ed). Combridge: Combridge University Press.
 & -------- M.  Jahnson (1999). Philosophy in the flesh: the embodied mind and its callenges to western thought. New York. Bashk book.
مطالعات زبان‌ها و گویش‌های غرب ایران
دوره 3، شماره 13
تیر 1395
صفحه 21-41

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار